Xitayning 'yingne weqesi peyda qilghuchilarni tutup saqchigha tapshurush' toghrisidiki chaqiriqi tenqidke uchridi

Sürette, wang léchüen, 4 - séntebir ürümchi köchilirida aldigha kelgen uyghurni urup yarilandurup we nurghunlirini ültürüp, namayish qilip xitay hökümitidin uyghur "térroristlar"ni qattiq jazalap bérishni telep qilip kelgen xitay namayishchilargha söz qiliwatqan körünüsh.

J x nazaritining bu uqturushi talash - tartish qozghap, bezi öktichilerning tenqidige uchridi.

"Shinjang j x nazariti " yéqinda jem'iyetke uqturush élan qilip, awam puqralarning j x organlirining qanunni ijra qilishigha maslishish mes'uliyiti barliqini, puqralarning yingne sélish weqesi peyda qilghuchi gumandarlarni bayqisa derhal tutup j x organlirigha tapshurup bérishini telep qilghan.

J x nazaritining bu uqturushi Uyghur élida xitaylar bilen Uyghurlar arisidiki milliy ziddiyet ötkürliship, nahayiti xeterlik bir ehwalda turuwatqan nazuk mezgilde élan qilin'ghan idi. Xitay metbu'atliridiki yingne weqesige da'ir xewerler sintebirning bashlirida xitay köchmenlirining ürümchide namayish qilip, Uyghurlargha hujum qilishini, Uyghurlarda ölüm - yitim weqelirining yüz bérishini keltürüp chiqarghan idi.

J x nazaritining bu élani xitayning memliket ichi we sirtidiki bezi kespi xadimlar we öktichi zatlar arisida oxshimighan inkas qozghighan bolup, beziler bu élanni xitay qanunidiki mewjüt belgilimilerge xilap emes, dep qarisa, yene beziler bu élan Uyghur bilen xitaylar arisidiki toqunushni kücheytish rolini oynaydu, dep tenqid qilmaqta.

"Közitish " zhurnilining bash muherriri chén küydé ependi bolsa amérikidiki xitay öktichi zatlirining biridur. U, j x nazaritining mezkur uqturushini qanun'gha xilap heriket, dep eyiblep, bu "medeniyet inqilabi dewrining uslubi" ikenlikini bildürdi.

Chén kuydé: "bu qanun - tüzümge xilap bir heriket. Ammigha, adettiki qanun xadimi bolmighan kishilerge tayinip qanunni ijira qilish hazirqi zaman qanun jem'iyiti yol qoymaydighan qanunsizliqtur. Eger bu türdiki heriketler kéngiyip ketse, bu medeniyet inqilabi dewridiki ammiwi diktatura weziyitini shekillendüridu. Bu dégenlik qanun éngi bolmighan ammiwi héssiyat we melum idé'ologiyilik anggha tayinip düshmen küchlerge qarshi turush, jümlidin sinipi düshmen yaki bölgünchi küchler dep atalghan puqralargha qarshi turulsa, bu qanun - tüzümge pütünley xilap qilmish dégenliktur. Bu ehwalni qobul qilghili bolmaydu. Biz medeniyet inqilabi dewridiki usullargha chékinip ketsek bolmaydu" dep körsetti.

Uyghur aptonom rayoni j x nazariti yekshenbe küni yingne weqesige munasiwetlik 75 kishining qolgha élin'ghanliqini élan qildi. Xitay j x ministiri méng jyenju ilgiri yingne weqesini "bölgünchilerning herikiti" dep élan qilip, buning "ijtima'iy sarasim peyda qilishni meqset qilghanliqi"ni ilgiri sürgen.

Yingne weqesi xitay köchmenlirining ürümchide keng kölemlik namayish qilip, Uyghur aptonom rayoni partkom sékritari wang léchüenning istipa bérishini telep qilishigha sewebchi bolghan idi.

Lékin dunya Uyghur qurultiyi xitay da'irilirining yingne weqesini Uyghurlarni basturushtiki bahane qiliwalghanliqini, bu weqeni bezi xitay puqraliri tölem puli ündürüwélish gherizide peyda qilip, Uyghurlargha artip qoyghanliqini bildürgen idi.

"Közitish" zhurnilidiki chén kuydé ependi bolsa, eger da'iriler bu usulni qollansa rayonda milletler arisidiki ziddiyet ilgiriligen halda chongqurlap, yighishturwalghili bolmaydighan aqiwetlerning kélip chiqishigha seweb bolidighanliqini agahlandurdi. U mundaq deydu": eger da'iriler ammiwi diktatura yaki xelq qozghilingigha tayinip mesilini hel qilmaqchi bolsa, puqralar arisidiki ixtilapni qanun orgini hel qilmay, puqralarni öz ‏- ara küreshke qoyup berse, bu yighishturuwalghili bolmaydighan weziyetni peyda qilidu."

Lékin xitay chong quruqluqidiki bezi adwokatlar bolsa "xitay jinayi ishlar qanunida awam xelqning jinayet gumandarlirini j x da'irilirige, sot we teptish organlirigha yallap apirish hoquqi barliqi," puqralarning gumandarlarni edliye organlirigha yallap apirish ehwali xitayda köp uchraydighan adettiki mesile hésablinidighanliqini ilgiri sürmekte.

"Közitish" zhurnilidiki chén kuydé ependi gumandarlarni tutush, saqchigha yallap apirish edliye organlirining wezipisi ikenlikini, aliy da'irilerning nöwettiki ehwalda bezi nigizlik qararlarni élishi kéreklikini bildürdi. U " nöwette ikki millet arisidiki ziddiyet nahayiti keskin ehwalda turuwatidu. Bu ehwalda aliy da'iriler shinjangdiki mesilige qarita bezi nigizlik qararlarni chiqirishi we uni bir terep qilishi kérek. Bolupmu shinjangdiki yuqiri derijilik da'irilerning mes'uliyitini bashqilargha dönggimesliki kérek, ularning bu weqede bash tartip bolmaydighan mes'uliyiti bar. Ular uzundin béri mesile térip, weziyetni éghirlashturuwetti" deydu.

Chén kuydé, Uyghurlar bilen xitaylarning arisidiki munasiwetni yumshitishqa uzun waqit kétidighanliqini, lékin nöwettiki ehwalda élishqa tégishlik bezi jiddiy tedbilerni élip, her ikki milletke barawer mu'amile qilish kéreklikini tekitlidi.