2012 - Yilliq “Junggoni tesirlendürgenler” namzat tizimliki yene munazire qozghidi

Bu yilliq namzatlar tizimlikide kambodzhaning sabiq padishahi sixanok, xitay yazghuchi mo yen, tibetlik naxshichi xen xung qatarliq 20 kishi bar bolup, bularning ish - izliri, bolupmu namzatlargha qoyulghan ölchem köpligen kishilerning idiyisidin ötmigen yaki naraziliqini qozghighan. Töwende bu heqtiki uchur we inkaslar heqqide melumat anglaysiler. Bu programmini muxbirimiz shöhret hoshur teyyarlighan.

Namzatlardin biri kambodzhaning sabiq padishahi sixanok bolup, bu namzat, bahalighuchilarning eng qattiq naraziliqigha uchrighan. Tonushturushta, sixanokning eyni chaghda xitayni b d t ezaliqigha namzat körsetkenliki, b d t yighinida tonushturghanliqi hetta bashqilar bilen qattiq munazirileshkenliki tilgha élin'ghan. Uning yene junggoda apet yüz bergen mezgillerde xitay xelqighe yardem qilghanliqi bayan qilin'ghan.

Bahalighuchilar bolsa, bu ishlarning junggoni tesirlendürgüdek ish emeslikini bayan qilghan. Bahalash tor arqiliq élip bériliwatqan bolup, bahalighuchilardin biri mundaq dégen: “ Sixanokning ölümi junggodimu, xelq'aradimu héchqandaq bir tesir peyda qilalmidi. Uning tarix betliridiki nami diktator padishah, bundaq bir kishi qandaqmu junggoni tesirlendürgen kishi bolsun?” yene bir bahalighuchining bayan qilishiche, sixanuk junggoni tesirlendürgen shexs emes, u peqet, öz dölitide tashqi siyasiti seweblik xitay kommpartiyisining könglige yaqqan we alqishigha érishken bir shexs.

Namzatlardin biri, yéqinda nobél mukapatigha érishken mo yen bolup, bu namzatmu köp sandiki bahalighuchilarning ditigha yaqmighan. Inkaslardin biride mundaq déyilgen:

“Mo yen döletning pepilishide ösüp yétilgen, döletning qaniti astida edebiy ijadiyet bilen shughullan'ghan, hökümetning chishigha tegmigen, hökümetning kemchilikini tilgha almighan, hökümetning jinayetlirige köz yumghan, hayatida héchqandaq bir xewp - xeterge kökrek kérip baqmighan bir shexs. Bu xil xaraktér, bu xil hayat peqet hakimiyet béshidikilernila tesirlendürüshi mumkin, emma xelqni tesirlendürüshi mumkin emes.”

Namzatlargha yézilghan bahalarda yene, mo yenning shwétsiyide nobél mukapatini tapshuriwélish dawamida taqqa - tuqqa gep qilghanliqi, junggodiki mesililerge qarita musteqil, özige xas bir pikir we meydan ipadiliyelmigenki, bolupmu söz - axbarat erkinliki mesiliside rast gep qilishtin özini qachurghanliqi bayan qilinip, mo yenningmu junggoluqlarni emes, peqet junggo kompartiyisini tesirlendürgenliki otturigha qoyulghan. Bahalighuchilardin birining bildürüshiche, eger junggo xelqining mukapattin tesirlinidighan ishi bolsa, u chaghda junggoni démokiratiyige chaqirip, qanun döliti bolushqa dewet qilip qelem tewretken, bu qilghini üchün bügün türmilerde yétiwatqan lyu shawbogha oxshash kishilerdin tesirlinishi mumkin.

Namzatlardin biri tibet naxshichi xen xung bolup, uning namzatliqqa körsitishilimu, kishilerde naraziliq peyda qilghan. Melum bolushiche, xen xungning dadisi xitay, anisi tibet bolup, u nöwette, xitay hawa armiye sen'et ömikining mu'awin ömek bashliqi. U yene xitay memliketlik siyasiy kéngeshning ezasi. Gerche tonushturulushta, uning tibetliklerge qilghan xeyr - saxawet ishliri tilgha élin'ghan bolsimu, bahalighuchilar, uning ish - izliridin köprek, nöwettiki wezipisige diqqet qilghan. Yene bezi bahalighuchilarning bildürüshiche, tibetliklerde özige ot qoyuwélish weqeliri bashlan'ghandin kéyin, merkizi téléwiziye istansisi, xen xungni köp qétim mezkur weqege pikir bayan qilishqa dewet qilghan, xen xung bolsa bu heqte héchqandaq pikir bayan qilmighan. Bahalghuchilar buninggha asasen, emeliyette mezkur téléwiziyining xen xungni mukapatlash arqiliq tesirlendürmekchi boluwatqanliqini we uni tibetliklerge qarshi söz qilishqa éritiwatqanliqini ilgiri sürgen. Bahalighuchilar omumyüzlük halda mezkur bahalashning, sap ammiwi bir pa'aliyet emeslikini, meqsitidin jeryani we sheklidin mezmunigha qeder pütünley siyasiy puraq chiqip turghanliqini bayan qilishqan. Bezi bahalighuchilar, junggoni tesirlendürüsh ölchimining toghra békitilmigenlikini bayan qilip, téliwiziyini mezkur programmini emeldin qaldurushqa chaqirghan.

Nöwette bu heqtiki inkaslar xitayning merkizi téliwiziye torbétidin bashqa shinlang qatarliq meshhur torbetlerdimu bes - beste yézilmaqta.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar,

Ötken yilqi junggoni tesirlendürgen 10 shexs arisida bir neper Uyghurmu bar bolup, uning kawapchiliq qilip tapqan pulini xitay oqughuchilargha i'ane qiliwétishi, uning mukapatlinishigha seweb bolghan. Alim xaliq isimlik bu kishining Uyghurlargha ülge qilip körsitilishi, Uyghur jem'iyitide küchlük ghulghula peyda qilghan.