Maya wang: “Xitayning amérikagha qarshi teshwiqat hujumigha uning öz hakimiyet modélidin ensirishi seweb bolghan”

Bir er béyjingdiki bir gézit taxtisining aldida, amérikining xitay hawa sharini étip chüshürgenlikige naraziliq bildürülgen gézit bash maqalisini oqumaqta.

Yéqindin buyan xitay hökümitining amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletlirige qarshi omumyüzlük teshwiqat hujumini qaytidin kücheytishi, diqqet qozghimaqta.

20-Féwral küni xitayda chiqidighan “Xelq géziti” ning in'glizche we xitayche neshirliride élan qilin'ghan “Amérikaning zomigerliki, nomussizliqi we uning ziyini heqqide doklat” mawzuluq maqalide, eng qattiq ibariler bilen hujum nishani amérikagha qaritilghan idi.

26-Féwral küni xitayning shinxu'a agéntliqi élan qilghan “Yéngi dewrdiki qanunchiliq ma'aripi we qanunchiliq nezeriye tetqiqatini kücheytish heqqidiki pikir” namliq maqalidimu, “Gherb qimmet qarishigha qet'iy qarshi turush”, alahide “Siyasiy wezipe” süpitide tekitlen'gen.

Maqalide, “Shi jinping dewridiki xitayche alahidilikke ige sotsiyalizim idiyesi” we “Kompartiyening hemmige mutleq rehberlik qilish” prinsipida ching turushning, xitayning qanunchiliq qurulushining asasiy bolushi kérekliki؛ gherb dunyasining “Asasiy qanunluq hökümet”, “Üch hoquqni ayrish”, “Edliye hoquqining musteqilliqi” dégendek “Gherb qimmet qarshi” we “Gherb démokratiye tüzümi” ge qet'iy qarshi turush tekitlen'gen.

Bu xildiki teshwiqat hujumlirida yene amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletliride tenqid nishani boluwatqan xitaydiki “Kishilik hoquq mesilisi”, xitayda “Irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqan Uyghurlar” we “Zulumgha uchrawatqan tibetler” mesilisige bolghan naraziliqmu ashkara ipadilen'gen.

27-Féwral küni xitay tashqiy ishlar ministéri chin gang bayanatida, bezi döletler ‛kishilik hoquq‚ mesilisini destek qilip, bashqa döletlerning ichkiy siyasitige arilishiwatidu” dégen ibariler bilen amérikagha hujum qilghan.

U mundaq dégen: “Kishilik hoquq bashqa döletlerning ichkiy siyasitige arilishish, bashqa döletlerning tereqqiyatigha tosqunluq qilishning bahanisigha aylanmasliqi kérek. Ular üzlüksiz halda xitayning shinjang, tibet mesilisini kötürüp chiqip, xitaygha qara sürkimekte. Xitayning tereqqiyatigha zerbe bermekte. Biz buninggha qet'iy qarshi turimiz.”

Undaqta, xitay hökümitining yéqindin buyan, amérikani nishan qilip turup, “Gherb döletliri xitayning ichkiy siyasitige arilashti, xitayning tereqqiyatigha tosqunluq qildi” dégendek teshwiqat hujumi qozghishigha uning qandaq endishiliri seweb bolghan?

Bu heqte xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilatining yardemchi dériktori maya wang xanim öz qarishini töwendikidek otturigha qoydi: “Méningche, yéqinqi yillardin buyan xitay hökümitining dölet ichide, bolupmu shinjangda kishilik hoquqni éghir derijide depsende qilish mesilisi, yeni uning shinjangda élip barghan insaniyetke qarshi jinayetlirining aqiwiti xitayni qorqutmaqta. Hazir xitayning eng qurquwatqini uning kishilik hoquq jinayetliri seweblik, özige qarita chet ellerde téximu ilgirligen halda bezi tedbirlerning élinishidur. Bu uning emeldarlirigha qarita élin'ghan bezi jazalash tedbirliri we gherb döletlirining uninggha tutqan tashqiy siyasitidiki özgirishlernimu öz ichige alidu.”

Maya wang xanim, nöwette xitay hökümitining “Xitay modéli” din ibaret özining hakimiyet endizisidin ensirewatqanliqini bildürüp, yene mundaq dédi: “Méningche, xitay hökümitining hazir endishe qiliwatqini, shi jinping dewridiki ‛xitay modéli‚, ‛xitay chüshi‚, yeni ‛xitayni küchlendürüsh‚ arzusining aqiwitige bolghan ensiresh. Shunga ular xitayning öz aldigha tereqiyat tüzülmisi bar dégenni tekitlep, xitayda “Kishilik hoquq” we “Démokratiye” dégendek gherb endizisi kérek emes, dewatidu. Emma pütkül dunyadiki nurghunlighan döletlerde xitayning kishilik hoquq weziyiti tenqid qilinmaqta. Shunga xitay bashqa döletlerning uning ‛xitay modéli‚gha bolghan bahasigha alahide sezgür bolmaqta. Ular kishilik hoquq mesililirige qarita birleshken döletler teshkilatidiki tenqidlerge bolsun yaki gherp döletlirining tenqidlirige bolsun, buningda öz modélining peqet xitaydila emes, belki bashqa tereqqiy qiliwatqan döletlergimu muwapiq ikenlikini tekitlimekte. Bu shi jinpingning ‛insaniyetning ortaq tereqiyat nishani‚ dégen sözliridimu ipadilinidu.”

Maya xanimning qarishiche, xitay qattiq hujum qiliwatqan “Kishilik hoquq”, “Démokratiye” dégenler insaniyetning tereqqiyat yüzlinishi bolsimu, emma xitaygha oxshash mustebit tüzümdiki döletler buni öz hakimiyitige bolghan tehdit dep qarimaqta iken.

Maya xanim bu heqte yene mundaq dédi: “Hazirqi insaniyet jem'iyitining tereqiyat yönilishi ‛démokratiye we erkinlikni qoghdash‚ modélidur, emma uninggha qarshi haldiki yene bir modél, xitay hökümitini öz ichige alghan

Bir qisim mustebit tüzümdiki döletlerning modélidur. Ularning arzusi oxshimighan modélni saqlap qélish, yeni özining mustebit hökümranliqini saqlap qélishtur. Ular, öz sistémisining tenqidke uchrishini xalimaydu. Idé'ologiye jehettin alghanda, siyasiy idé'ologiye sahesige xitay hökümiti alahide diqqet bermekte. Shunga xitay özige yürgüzülgen jaza tedbirlirni özining idé'ologiye sahesige we hakimiyet qurulmisigha bolghan buzghunchiliq dep eyiblimekte.”

Uyghur weziyet analizchiliridin dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye kométitining mu'awin re'isi élshat hesen ependining qarishiche, xitay hökümitining amérika bashchiliqidiki gherb démokratik döletlirige qarita teshwiqat hujumi qozghishigha, aldi bilen xitay hökümitining amérikani idé'ologiye, dölet tüzümi we dunyagha körsetken tesiri qatarliq 3 nuqtidin “Xitaygha tehdit” dep qarighanliqi seweb bolghan iken.

Élshat hesen ependining qarishiche, nöwette öz tesirini dunyagha kéngeytishni arzu qiliwatqan xitay hökümitining amérikani düshmen dep hujum nishani qilishigha yene uning “Chong xitay impériyesi” modélining parchilinishigha bolghan endishisimu muhim seweblerning biri bolmaqta iken.

Élshat hesen ependi sözide yene xitayda mewjut boluwatqan Uyghur, tibet, xongkung, teywen we xitay ölkiliride küchiyiwatqan kompartiye hökümranliqigha bolghan naraziliqlarni tilgha aldi.

U'ing qarishiche, nöwette xitayni ensiritiwatqan yene bir ehwal, xitay impériyesining sabiq sowét ittipaqigha oxshash parchilinip kétish xewpige yüzliniwatqanliqi iken.