Tik-tok shirkitining diréktori guwahliq bérish yighinida Uyghurlar mesilisige pozitsiye bildürüshtin qachti

Tiktok(TikTok) shirkitining bash ijra'iye emeldari shö zi chéw awam palatasida ötküzülgen énérgiye we soda komitéti ispat anglash yighinida guwahliq bermekte. 2023-Yili 23-mart, washin'gton.

3-Ayning 23-küni amérika dölet mejlisi awam palatasi ezaliri tik-tok shirkitining bash diréktori jow showzi((Shouzi Chew din'guwahliq aldi. 5 Sa'etke yéqin dawamlashqan bu guwahliq yighinida, awam palata ezaliri tik-tok shirkitining xitay hökümiti bilen bolghan munasiwiti, tik-tok ep détalining amérikaning dölet xewpsizliki, uchur bixeterliki, kishilik hoquq qimmet qarishi we yash-ösmürlerning psixik saghlamliqigha élip kéliwatqan xetiri qatarliq mesililer üstide éghir hem keskin so'allarni soridi.

Awam palata ezaliri nechche yildin buyan yamrap ketken bu widiyo ep détalining hazir amérika bilen xitayning siyasiy, iqtisadiy we téxnikida üstünlük talishishining jeng meydanigha aylinip qalghanliqini tekitlidi.

Bu guwahliq bérish yighinida, xitayning eng chong ijtima'iy alaqe tori BytDance (doyin) ning qarmiqidiki tik-tok shirkitining bash diréktori jow showzi tik-tokning xitaygha baghlinishi heqqidiki so'allargha jawab berginide, xitay hökümitining tik-tokni kontrol qiliwalghanliqini hemde tik-tokning amérikida jasusluq qiliwatqanliqini inkar qilishqa urundi. Démokratlar we jumhuriyetchilerdin bolghan awam palata ezaliri uning bezi müjmel gepliridin térikip, “Shundaqmu yaki emesmu” (Yes or No) dep neq jawab bérishni telep qilghanda, u bir gépini tekrarlap, éniq jawab bérishtin özini qachurdi.

Awam palata ezaliri tik-tokning amérikaning dölet xewpsizlikige tehdit shekillendürüwatqanliqi, amérikadin uchur oghrilap xitaygha yetküzüp bériwatqanliqi heqqide so'al sorighanda jow showzi bunimu inkar qilip, tik-tokning bash shirkiti bolghan doyinning amérikadiki sanliq melumatlargha asanliqche érishelmeydighanliqini, chünki bu sanliq melumatlarni téksas shtatidiki Oracle shirkitining bashquridighanliqini éytti. Emma bu jawablar awam palata ezalirini qayil qilalmidi. Ular ötken yili tik-tokning töt neper xizmetchisining muxbirlarning sanliq melumatini igileshke urun'ghanliqi tüpeylidin ishtin boshitilghanliqini, buning ichide ikkisining xitay xizmetchisi ikenlikini otturigha qoydi.

Tik-shirkitining bash diréktori jow showzi tik-tokning xitay hökümiti bilen bolghan munasiwiti, xitaydiki doyindin teqsim bolidighan kirimi heqqide soralghan so'algha éniq jawab bermidi. U tik-tokning xususiy shirket bolush süpiti bilen tapqan kirimini ashkarilimaydighanliqini, mushu waqqiche kommunist xitayning birer emeldari bilen körüshüp baqmighanliqini éytti. Uyghur irqiy qirghinchiliqi, tyen'enmén weqesi we teywen mesilisige a'it mezmunlarni öchürüwétish qilmishi heqqide so'al soralghanda uni inkar qildi.

Amérikaning arizona shitatidin saylan'ghan awam palatasi ezasi débbi lasko (Debbie Lesko) jow showzidin: “Siz xitay hökümiti Uyghurlarni basturuwatidu dégen qarashqa qoshulamsen?” dep sorighanda, jow showzi özining kishilik hoquq mesilisige köngül bölsimu, buni shirketning ishigha arilashturmaydighanliqi heqqide gep yorghilitishqa bashlidi. Débbi lasko bu so'algha neq jawab bérishni telep qilip üch qétim sorighan bolsimu, her qétimda kona gépini tekrarlap, neq jawab bérishtin özini qachurdi.

Tik-tokning eng köp qollan'ghuchiliri amérikadiki yash-ösmürler bolup, tik-toktiki her xil mezmunlarning bu yash ewladlarning psixik saghlamliqini buzuwatqanliqi bu qétimliq guwahliq yighinining yene bir muhim témisi boldi. Awam palata ezasi maykél biliraks (Michael Bilirakis) tik-tokning ölüwélishni teshwiq qilidighan bir widiyosini körsetkende, guwahliq bérish zali éghir sükütke chömdi. Ölüwalghan 16 yashliq balining ata-anisining süritimu yighin ehlige körsitildi.

Florida shitatidin saylan'ghan awam palata ezasi kat kammek (Kat Cammack) tik-tokqa chiqqan we amérika awam palatasi énérgiye, soda komitétining bashliqi kéti rojérsqa qoralliq tehdit sélishni teshwiq qilidighan bir widiyoni körsitip: “Bu widiyo tik-tokta turghili 41 kün boldi. Bu nerse mezkur komitétning bashliqi we mushu zalda olturghan barliq kishilerge biwasite tehdit salidu. Bu nerse ta hazirghiche tik-tokta tarqilip yürüwatsa, biz sizning sanliq melumat bixeterlikini bashquralaydighanliqingizgha qandaq ishinimiz? mushu yerde olturghan kishilerning uchur mexpiyetlikini qoghdiyalmisang, 150 milyon amérikaliqning shexsiy uchuri we bixeterlikini qoghdiyalishingizgha qandaq ishinimiz?” dep so'al qoydi.

Amérika awam palata ezasi kéti rojérs (Cathy Rodgers) bu yighinda tik tokni-xitaygha zich baghlan'ghan bu jasusluq détalini cheklesh kéreklikini otturigha qoyup mundaq dédi:

“Biz tik-tokning amérikaning erkinlik, kishilik hoquq we yéngiliq yaritish qimmet qarishini qobul qilidighanliqigha ishenmeymiz. Tik-tik amérikaliqlarni téximu köp kontrol qilish, téximu köp nazaret qilish, téximu köp suyi'istémal qilish üchün dawamliq qollinilip keldi. Sizning bu widiyo körsitish toringiz choqum cheklinishi kérek”.

Yéqinqi mezgilde dunyadiki nurghun döletler, jümlidin baydén hökümiti tik-tokni chekleshke heriket qiliwatqan bolup, amérika tashqi ishlar ministiri antoni bilinkén 23-mart küni tik-tok emeldarining guwahliq bérish yighinidin kéyin qilghan sözide, tik-tokning amérikaning xewpsizliki üchün bir tehdit ikenliki we uni cheklesh kéreklikini bildürgen.

Bu guwahliq bérish yighinidin kéyin tik-tok shirkiti bayanat élan qilip, bash diréktor jow showzining amérika awam palata ezalirining so'allirigha jawab bérishke tirishqanliqini, emma bu so'allarda siyasiy heywining küchlük bolup ketkenlikini bildürgen.

Melumatlargha qarighanda, bu yil 40 yashqa kirgen jow showzi sin'gaporluq bolup, en'gliye we amérikada soda-iqtisad oqughaniken؛ 2021-yildin hazirghiche tik-tokning bash diréktori we tik-tokning xitaydiki bash shirkiti bolghan BytDance (doyin) ning maliye emeldari bolup xizmet qilip kelmektiken. U BytDance ning xitaydiki bash ijra'iye emeldari lyang rubogha xizmetliridin doklat bérip turidiken.

“Forbés” zhurnilining 24-mart künidiki xewirige qarighanda, bu birinchi meydanliq guwahliq bérish yighinida amérika awam palata ezaliri tik tokning amérika abontlirigha bolghan tesirini yenimu chongqur igilesh kéreklikini bildürüshken؛ yene bir tereptin xitay hökümiti amérikaning tik-tokni cheklishi yaki satquzuwétishidin ensirep, uninggha qarshi küch we pikir toplimaqtiken.