Türk oqughuchilar “Xelq'ara ana til küni” xitaygha naraziliq bildürgen

19-Féwral konya wilayiti séyidishéhir nahiyesidiki shéhit muhsin krémitchi toluq ottura mektipi uyushturghan “Xelq'ara ana til küni” ni xatirilesh pa'aliyitining körünüshi. 2024-Yili 19-féwral, konya

Türk ottura mektep oqughuchiliri “Xelq'ara ana til küni” pa'aliyitide sehnige kök bayraq ésish, maska taqap nomur orunlash qatarliq simwolluq heriketler arqiliq xitayning Uyghur ana tilini cheklesh siyasitige naraziliq bildürgen.

RFA/Erkin Tarim

Bu körünüshler, 19-féwral konya wilayiti séyidishéhir nahiyesidiki shéhit muhsin kirémitchi toluq ottura mektipi uyushturghan “Xelq'ara ana til küni” ni xatirilesh pa'aliyitide sehnige élip chiqilghan. Sehnige sherqiy türkistanning ay-yultuzluq kök bayriqi ésilghan bolup, yüzlirige bu bayraqqa teqlid qilip yasalghan niqab taqap chiqqan 7 neper türk oqughuchi “Sherqiy türkistan istiqlal marshi” ni orunlap, Uyghurlargha hésdashliq bildürgen we xitayning Uyghurlargha qaratqan basturush siyasetliri, jümlidin Uyghur tiligha qaratqan cheklesh siyasetlirini eyligen.

Mektep mes'ullirining bildürüshiche, mezkur nomur yaxshi teyyarliq bilen sehnige élip chiqilghan hemde pa'aliyetke qatnashqan 400 ge yéqin oqughuchi aldida orundalghan.

RFA/Erkin Tarim

Mezkur toluq ottura mektepning mu'awin müdüri abdurehim qaban ependi bu heqte toxtilip mundaq dédi: “Yéqindin buyan türkiyediki mekteplerde dawamliq halda pelestin mesilisi toghrisida pa'aliyetler ötküzülmekte. Men oqughuchilargha ‛sherqiy türkistan türklerning qanighan yarisi. Siler yaxshi bilmeydighan zulumgha uchrawatqan qérindashliringlar bar‚ dégen idim. Ular nahayiti yaxshi teyyarliq qilip ‛xelq'ara ana til küni‚ ge toghrilap bu pa'aliyetni ötküzdi. 395 Oqughuchimiz qatnashti. ”

U yene, öziningmu xitayning Uyghur tilini cheklesh siyasitige qattiq naraziliq bildüridighanliqini bayan qildi. U mundaq dédi: “Oqughuchilirimiz sherqiy türkistan toghrisida yézilghan shé'irlarni déklamatsiye qildi, éghizlirigha maska taqap xitayning Uyghurlarning tilini cheklesh siyasitige naraziliq bildürüshti. Uyghurlar dunya medeniyitige bolupmu türk medeniyitige zor töhpe qoshqan bir xelq. Shunga biz xitayning Uyghur tilini cheklishige qattiq naraziliq bildürimiz.”

Konya seljuq uniwérsitéti oqutquchisi doktor adiljan erUyghur ependi bu pa'aliyetke teklip bilen qatniship, pa'aliyet ehlige Uyghurlarning tarixi, tili we nöwettiki éghir weziyiti toghrisida melumat bergen.

U ziyaritimizni qobul qilip, mezkur yighinda toluq ottura mektep oqughuchilirining her xil wasitiler arqiliq xitayning Uyghurlargha qaratqan bésim siyasitige, bolupmu ana tilini cheklesh siyasitige naraziliq bildürüshke tirishqanliqini bildürdi.

Uningdin bashqa “Xelq'ara ana til küni” ni türkiye paytexti enqerediki Uyghurlarmu 18-féwral öz aldigha pa'aliyet teshkillep, Uyghur ana tili we Uyghur milliy kimlikini qoghdashning muhimliqini tekitleshken. Ösmürler özliri teyyarlighan serxil nomurliri arqiliq ana til söygüsini izhar qilghandin bashqa, hörlükke bolghan arzu-ümidlirinimu bayan qilishqan.

 “Sherqiy türkistan tetqiqat wexpisi” ning re'isi doxtur abdukérim bughra ependi ana til pa'aliyitige enqerediki Uyghur ata-anilarning aktip ishtirak qilghanliqini, pa'aliyetning türkiyediki Uyghurlarning öz kimlikini saqlap qélishigha paydiliq ikenlikini tekitlidi.

U, mundaq dédi: “Wexpimiz qurulghandin buyan türkiyede tughulup chong bolghan balilargha ana tilini ögitishke alahide ehmiyet bérip kéliwatimiz. Buni muhim bir xizmet süpitide tutup, her hepte axiri balilarning yéshi, Uyghur tili sewiyesige qarap 3 sinipqa ayrip Uyghurche ögitiwatimiz. Chünki Uyghur tili Uyghur perzentlirining pisxika, eqliy tereqqiyat we milliy roh terbiyeside muhim rol oynaydu, til öginish dinni chüshinish we milliy kimlikni qoghdash jehettin intayin muhim. ”

Türkiyede Uyghurlar sanining köpiyishige egiship Uyghurlar yashawatqan köpligen sheher we rayonda ana til sinipi échilghan. Bu mektepler 21-féwral “Xelq'ara ana til küni” ni her yili her xil shekilde xatirilep kelmekte.