Türk zhurnalistlarning Uyghur élini ékskursiye qilghandin kéyinki tesiratliri türkiyede naraziliqqa uchridi

Xitay hökümitining Uyghur diyarida qurghan “Jaza lagérliri” xelq'aragha pash bolup, xelq'ara teshkilatlar, bir qisim dölet hökümiti we parlaméntliri teripidin “Irqiy qirghinchiliq” dep étirap qilin'ghandin kéyin xitay hökümiti herqaysi döletlerdiki axbarat xadimliri, mutexessisler we solchi partiyelerning rehberliridin terkib tapqan ömeklerni teklip qilip, ürümchi, turpan, qumul we qeshqer qatarliq jaylarni ékskursiye qildurup “Irqiy qirghinchiliq” yoqluqini, Uyghurlarning bext-sa'adet ichide yashawatqanliqini teshwiq qilishqa türkiye muxbirlirinimu qatnashturdi.

Xitay hökümiti türkiyediki zhurnalistlardin terkib tapqan bir hey'etni teklip qilip, 7-ayning 9-künidin 13-künigiche ürümchi, turpan we qeshqerdiki bezi jaylarni ékskursiye qildurghan. Xitayning xelq'araliq radyosining (CRİ)18-iyul künidiki xewirige asaslan'ghanda hey'et terkibidin xitay médya guruppisining istanbuldiki wekili gökhun göchmen, obzorchi hasan bügün, kamil erdoghdu we “Jumhuriyet” gézitining muxbiri mehmet aliy güler ependiler orun alghan.

Mezkur xewerde jumhuriyet gézitining muxbiri tesiratini anglitip, xitayning yardem qilishi bilen Uyghur élining uchqandek tereqqiy qiliwatqanliqini, shinjangning qedimdin tartip, köp millet xelqi inaq turmush köchürüwatqan rayon ikenlikini tekitligen. Ékiskursiyege ishtirak qilghan péshqedem zhurnalist kamil erdoghdu ependi tesiratini bayan qilip, xitayda kishilik hoquqining közge körünerlik yaxshilan'ghanliqini éytqan. Xitay da'iriliri 4 neper zhurnalisttin terkib tapqan hey'etni ürümchidiki islam institutini we bezi meschitlerni ékskursiye qildurup, Uyghurlarning diniy étiqad erkinlikige ige ikenlikini körsitishke tirishqan.

Bu xewer élan qilin'ghandin kéyin türkiyediki “Xewer nida” gézitide 19-iyulda “Xitay sherqiy türkistan'gha élipbarghan zhurnalistlar bésim we zulumni peqet körelmidi” serlewhilik maqale élan qilindi. Maqalida bu axbarat xadimlirini xitay hökümiti özi teyyarlighan jaylarni ékskursiye qildurghanliqini, amma bilen sözleshmeyla xitayning quruq teshwiqatigha wasite bolghanliqini ilgiri sürgen.

“CRÝ Türk” tor géziti yazghuchiliridin mehmet güler ependi 18-iyul küni yazghan “Ming anglighandin bir körgen ela” mawzuluq maqaliside mundaq yazghan: “Gherb döletliri axbaratliri bilen bezi türk axbaratlirida her küni dégüdek, xitayning Uyghurlargha zulum qiliwatqanliqi toghrisida xewer chiqiwatidu. Bularning hemmisi yalghan we böhtandin ibaret. Shinjangni ékskursiye qilmay turup, buning yalghan ikenlikini jezmleshtürelmeysiz. Biz bérip körduq, éniqliduq, shinjang Uyghur aptonom rayoni, tarixi, medeniyiti, sen'iti, kültüri we iqtisadiy tereqqiyati bilen yawropa sheherlirining köpning aldigha ötüp kétiptu”.

Biz bu heqtiki köz qarishini igilesh üchün mezkur ömekning mes'uli gökhun göchmen ependi bilen téléfon ziyariti élip barduq. “Siz tesiratingizda pütünley ijabiy nersilerni yézipsiz, Uyghurlar uchrawatqan zulumni körmidingizmu?” dégen so'alimizgha mundaq jawab berdi: “Men obzorimdimu yazdim. Her terepni ékskursiye qilish mumkin emes. Bizni ékskursiye qildurghan jaylarda körgenlirimni yazdim. Siz dégen ehwalni bilmeymen. Bu xitayning resmiy teklipi bolghachqa mushunchilik yazdim”.

Xitay médya guruppisining istanbuldiki wekili gökhun göchmen ependining maqalisige qattiq reddiye bildürüp, maqale yézip élan qilghan www.uyghurnet.org Tor gézitining sahibi hamutxan köktürk ependi ziyaritimizni qobul qilip, bularning qelimini xitaygha ijarige bergen kishiler ikenlikini ilgiri sürdi.

Hamutxan köktürk ependi xitay, xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqini yoshurush üchün türkiyede her xil yollar bilen teshwiqat élip bériwatqanliqini, bu xil yollar bilen türk xelqini ishendürelmeydighanliqini bildürdi.

“Kélechek” partiyesi mu'awin re'isi parlamént ezasi selchuq özdagh ependi bu toghriliq so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Xitay bu xil axbarat organlirining muxbirlirini emes, her qaysi siyasiy partiyelerning parlamént ezaliridin terkib tapqan bir hey'etning sherqiy türkistan'gha bérip ziyaret qilishigha ruxset qilishi kérek. 2018-Yilidin tartip tekitlep kéliwatmiz, bu teleplirimizni xitay derhal orunlishi kérek”.

“Jaza lagérliri” mesilisi otturigha chiqqandin kéyin xitay hökümiti türkiyedin 5 qétim hey'et teklip qilip ürümchi, turpan, qumul we qeshqer wilayetlirini aylandurdi.