Parlamént ezasi ertughrul qaya: “Türkiyeni Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qildurushqa tirishimiz”

Türkiyening “Sa'adet”, “Dewa” we “Kélechek” partiyesi yéngi qurghan “Yéngi yol” ittipaqidin bolghan parlamént ezasi ertughrul qaya ependi türkiye parlaméntidiki ishxanisida ziyaritimizni qobul qilip, türkiye parlaméntida Uyghur irqiy qirghinchiliqini qobul qildurushqa tirishidighanliqini éytti.

U, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan zulmini türkiye we dunya jama'etchilikige anglitish, xitayning bu zulumigha qarshi dunya jama'etchilikining diqqitini tartish üchün burunqigha oxshashla türkiye parlaméntida Uyghurlarning awazi bolushqa dawam qilidighanliqini tekitlep mundaq dédi: “Sherqiy türkistanda xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan insan qélipidin chiqqan bésim siyasiti dawamlishiwatidu. Xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulum, assimilyatsiye we bésim siyasiti axiri zor tiragédiyege aylandi. Ularni xitaydek bolushqa mejbur qilmaqta. Bu xitayning irqchiliq siyasitining ispatidur. Men türkiye parlaméntida ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinlirida, omumiy yighinlarda otturigha qoyghinimizdek kishilik heq we hoquqigha xilap halda, zulum élip bériwatidu. Xitay sherqiy türkistanliq qérindashlirimizning tilini, dinini we medeniyitini pütünley yoq qilish üchün sistémiliq siyaset élip bériwatidu. Eng wehimilik bolghini xitay bularni Uyghurlargha térrorchi qalpiqini kiydürüp élip bériwatidu.”

Türkiye pirézidénti rejep tayyip erdoghan 2015-yilighiche köp qétim Uyghur mesilisini tilgha alghan, hetta2009-yili 5-iyul ürümchi qirghinchiliqi yüz bergende xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” dégendin kéyin xitayning qattiq naraziliqini qozghighan idi. Halbuki, bügünki künde u her waqit ghezze bilen süriye mesilisini tekitlewatqan bolsimu, emma Uyghur mesilisini anche tilgha almaywatidu. Ertughrul qaya ependi öktichi partiyesining parlamént ezasi bolush süpiti bilen Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish üchün barliq küchi bilen tirishchanliq körsitidighanliqini bayan qildi: “Biz xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan zulumini axirlashturush üchün qet'iy niyet bilen küresh qilishni dawam qilimiz. Biz buni türkiye parlaménti omumiy yighinida otturigha qoyupla qalmastin dawamliq muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüsh arqiliq otturigha qoyuwatimiz. Hakimiyet béshidiki partiyelerdin bolghan parlamént ezaliri bolsun yaki öktichi partiyedin bolghan parlamént ezaliri bolsun xitayning bu zulumini toxtitish üchün bir yaqtin bash chiqirishimiz kérek. Biz Uyghurlargha ige chiqiwatimiz bundin kéyinmu ige chiqimiz.”

Türkiye “Yéngi yol” ittipaqining parlamént ezasi ertughrul qaya ependi özlirining dunyaning herqaysi jaylirida pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri bilen hemkarlishishqa teyyar ikenlikini tekitlidi. U, mundaq dédi: “Hazir türkiye 8 milyon etrapida köchmen'ge sahibxaniliq qiliwatidu. Bu musapirlarning köpi süriyediki bésimdin qéchip kelgen mezlumlardur. Dunyada zulum we bésim körüwatqan xelqlerning köpi bizning qérindashlirimiz. Bu mezlumlar dunyaning her yéride bar. Shunga biz dunyaning her qaysi jaylirida pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistanning teshkilatliri bilen, bolupmu türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri bilenmu zich hemkarliship bu zulumni toxtitishqa tirishimiz. ”

Xitayning Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan zulumlirining amérika hökümiti hemde kanada, firansiye, chéxiye, en'gliye we gollandiye qatarliq gherb döletlirining parlaméntliri teripidin birdek “Irqiy qirghinchiliq”, “Insaniyetke qarshi jinayet” dep békitilishi, shundaqla londonda qurulghan “Uyghur sot kollégiyesi” ningmu oxshash höküm chiqirishi türkiyede küchlük tesir peyda qilghanidi. Lékin türkiye parlaméntidiki bezi siyasiy partiyeler köp qétim irqiy qirghinchiliq toghrisida teklip layihesi sun'ghan bolsimu maqulluqtin ötmigenidi. Türkiye parlaméntidiki “Yéngi yol” ittipaqidin bolghan parlamént ezasi ertughrul qaya ependi türkiye parlaméntidimu Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qildurushqa tirishidighanliqini éytti. U, mundaq dédi: “Türkiye parlaméntida bundaq bir qarar maqullansa bu, dölitimizning Uyghur mesilisige bolghan köz qarishining simwoli bolidu. En'gliyening london shehiride qurulghan musteqil ‛Uyghur sot kollégiyesi‚ uzun muddetlik tekshürüsh we pakit toplash arqiliq, 2021-yili 9-dékabir küni xitayning Uyghur we bashqa türkiy milletlerge yürgüzüwatqan basturush siyasetlirining ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ ikenlikini jakarlidi. Bizche bu qarar nahayiti muhim. Biz bu qararni asas qilip turup, türkiye parlaméntidimu ‛Uyghur irqiy qirghinchiliqi‚ ni étirap qilghan bir qarar maqullitishqa tirishimiz.”

 Adwukat siyasetchi ertughrul qaya 1976-yili türkiyening gazi'antép wilayitide dunyagha kelgen. 1997-Yili istanbuldiki marmara uniwérsitétining qanun kespini püttürgen. U, 2001-yili adalet we tereqqiyat partiyesi yashlar yachéykisida siyaset bilen shughullinishqa bashlighan. 2020-Yili 7-ayning 19-küni “Dewa” partiyesining gazi'antep shöbisining qurghuchi ezalirining ichide orun alghan. Ertughrul qaya 2023-yilidiki saylamda “Dewa” partiyesidin parlamént ezasi bolup saylan'ghan bolup, türkiye parlaménti omumiy yighinida köp qétim Uyghur mesilisini otturigha qoyghandin sirt yene köp qétim metbu'at yighini chaqirip Uyghur mesilisini otturigha qoydi. U, bularni 17-dékabir küni dunya Uyghur qurultiyi hey'iti bilen körüshkende mexsus ziyaritimizni qobul qilip bayan qildi.