Türkiyede tutulghan xitay jasus gumandarlirining kimlikliri ashkarilandi

Ötken hepte istanbul bash teptish mehkimisi élip barghan heriket da'iriside xitay üchün jasusluq qilghan dep qaralghan gumandarlardin 6 nepiri qolgha élin'ghanliqi xewer qilin'ghanidi. Bügün, yeni 28-féwral küni “Xeber türk” géziti we “Xeber türk téléwiziye qanili” ning xewerliride bulardin töt kishining ismi ashkarilandi. Xewerde türkiyede xitay üchün jasusluq qilghan kishilerning xitay istixbarat xadimliri bilen se'udi erebistanda uchrashqanliqi ilgiri sürülgen. “Xeber türk” gézitining muxbiri jeylan sewerning imzasi bilen tarqalghan xewerde bildürülüshiche, térrorluq we teshkillik jinayetlerni tekshürüsh idarisining jinayet gumandarini qolgha élish üchün chiqarghan qolgha élish uqturushigha asaslan'ghanda, sadiq memet'eziz(Shadeke Maýmaýtýaýzazý)isimlik jinayet gumandarining xitayning jasusluq orgini bolghan dölet xewpsizlik ministirliqining xadimi we xitay kommunist partiyesi qaghiliq nahiyelik komitétining mu'awin bashliqi li dep atalghan xitay bilen yanfonda we yüzturane körüshkenliki ispatlan'ghan.

Biz téximu toluq melumatqa érishish üchün istanbul bash teptish mehkimisige téléfon qilduq, biraq téléfonimizgha héch kim jawab bermidi.

“Xeber türk” ning xewiride bildürülüshiche, memet'eziz 2000-yillarning béshidin bashlap, xitay jama'et xewpsizlik ministirliqining sabiq xadimi mutiwulla we xitay dölet xewpsizliki ministirliqining xadimi alimjan qatarliq jasuslar bilen yanfon arqiliq we yüzturane körüshüp turghan.

Türkiye döletlik istixbarat idarisining éniqlishiche, xitay jasus gumandari sadiq memet'eziz xitay istixbarat xadimliri bilen uchrishish üchün türkiye sirtini tallighan.

“Xeber türk” élan qilghan délo arxipida déyilishiche, sadiq memet'eziz 2023-yili 2-ayda xongkonggha barghan bolup, xongkongdin qeshqer wilayiti qaghiliq nahiyesige bérip, li famililik we alimjan isimlik ikki jasus bilen yüz turane uchrashqan, arqidin u se'udi erebistanning jidde shehiride alimjan bilen yene bir qétim uchrashqan. Uchrishishlarni yoshurup qélish üchün xitayda we se'udi erebistanda xitay istixbarat xadimliri memet'ezizge oxshimighan ikki xil pasport béjirip bergen. Uyghurlarning Uyghur diyarigha bérish-kélish yolliri pütünley taqalghan ehwalda, bolupmu 2017-yilidin kéyinki mezgillerdimu mezkur jinayet gumandarining Uyghur diyarigha asanla bérip-kélishni dawamlashturghanliqi xatirilen'gen. Uningdin kéyin 2023-yili 8-ayda türkiyege qaytip kelgen sadiq memet'eziz, türkiyediki sherqiy türkistan teshkilatliri, jem'iyetlirining yighinliri, türkiyede yashawatqan Uyghur jama'et erbablirining adrésini éniqlap chiqip, süret we höjjetlerni toplap xitay istixbarat xadimliri bilen uchriship tapshurup bergen.

Biz sadiq memet'ezizning istanbulda yashawatqan oghli bilen dadisi toghrisida söhbet élip barduq. U, dadisi bilen ikki yildin buyan ayrim öyde turuwatqanliqini, biraq dadisini jinayetchi dep qarimaydighanliqini, sot mehkimisining axirqi qarari chiqmighuche dadisi toghrisida élan qilin'ghan xewerlerge ishenmeydighanliqini, sotning hökümi chiqmay turup dadisini jinayetchi dep qarashning toghra emeslikini tekitlidi.

“Xeber türk” gézitide élan qilin'ghan melumatlargha qarighanda, istanbul bash teptish mehkimisining éniqlishiche, sadiq memet'eziz xitay istixbarat orginidin tapshuruwalghan yolyoruq bilen heriket bashlap, jama'et erbabi abduqadir yapchan turidighan rayonda olturaqlishish üchün heriket bashlap, 2023-yili 1-ayda istanbulning bashaqshehir rayonidin öy izdep tapalmighan. U yene zeytinburnudiki Uyghur nawayxanida ishleydighan abdullah isimlik kishidin paydilinip, süriyediki Uyghurlar heqqide uchur toplash wezipisini tapshurup alghan. Sadiq memet'eziz xitay üchün jasusluq qilish bedilige 2023-yili béyjingda 7000 dollar, se'udi erebistanda 15 ming dollar pul alghanliqi éniqlan'ghan.

Biz zeytinburnudiki mezkur abdullah isimlik kishini ziyaret qilip söhbet élip barduq. Uning bildürüshiche, memet'eziz isimlik kishini tonumaydighanliqini, biraq bir kishining qaghiliqtin ikenlikini bilidighanliqini, uning dukinigha ikki-üch künde bir qétim kélip olturup gep soraydighanliqini, bir küni kélip, “Turmushta qiyinchiliqi bar kishiler bolsa yardem qilmaqchi idim, qaghiliqtin bolghan mujahid balilar barmu, tonusingiz manga dep béring” dep sorighanliqini, emma özining undaq kishilerni tonumaydighanliqini bildürgenlikini ipadilidi.

Gumandarlardin biri bolghan hebibulla ürümchi heqqide chiqirilghan tutush buyruqida xatirilinishiche, hebibulla ürümchi sadiq memet'ezizge alimjan isimlik jasustin kelgen pulni yetküzüp bérishke wasitichi bolghanliqi qeyt qilindi. Hebibulla ürümchining pakistandimu sadiq memet'eziz bilen birlikte heriket qilghanliqi we köp qétim chet elge chiqip-kirgenliki éniqlan'ghan.

Xewerde bildürülüshiche, gumandarlarning biri bolghan hashim sabit'oghlining yéqinda ömre hej qilish bahanisi bilen se'udi erebistan'gha bérip, xitay istixbarat jasusliri bilen uchrashqanliqi we sadiq memet'ezizning xitaydin alghan pullarni hashim arqiliq tijaret qilish niqabi astida tapshuruwalghanliqi ashkarilan'ghan.

Gumandarlarning biri bolghan abdulla nasir özini xitayning konsulxana xadimi dep tonushturghan shüé gangjong(Xuegang Zhong) isimlik xitay istixbarat xadimi bilen izchil körüshkenliki we uning bilen bursa shehiride bir méhmanxanida bille turghanliqi ashkarilan'ghan. Alimjan isimlik jasusni tonuydighan abdulla nasirning köp sanda pasport xatirisi barliqi ashkarilan'ghan.

20-Féwral küni seher bamdat waqti bilen istanbul térrorluqqa qarshi turush we teshkillik jinayetlerni tekshürüp bir terep qilish bashqarmisi istanbulda oxshash waqitta heriketke ötüp, xitay istixbarati üchün jasusluq qilghan dep qaralghan 7 neper gumandarni tutqun qilghandin kéyin oxshash waqitta tutqun qilin'ghan istanbuldiki melum yémek-ichmek dukinigha shérik bolghan exmetjan isimlik tijaretchini qoyup bergen.

Biz türmidin qoyup bérilgen exmetjan bilen söhbet élip barduq. Exmetjanning bildürüshiche, u özining yéqinda tutulghan 6 kishi bilen alaqisining yoqluqini, özining dukanda saqlighan amanet bilen munasiwetlik tutqun qilinip kéyin mesile yéshilgendin kéyin qoyup bérilgenlikini bildürdi.

Nöwette bu délo yene dawamliq tekshürüp delillesh basquchida iken.