Синарист сулайман чобаноғлу: “‛тоққуз оғуз‚ намлиқ чатма филимда уйғур қирғинчилиқиму баян қилинған”

Хитайниң уйғурларға елип бериватқан бесим, ассимилатсийә вә йоқитиш сияситиниң күчийишигә әгишип, түркийәдики бәзи телевизийә чатма филимлиридә сенарийә апторлири уйғурларниң еғир вәзийитигиму орун беришкә башлиди.

1-Айниң 22-күни түркийәдики FOX телевизйәсидә тарқитилишқа башланған “тоққуз оғуз” намлиқ чатма филимниң биринчи қисмида тағниң чоққисиға тикләнгән шәрқий түркистанниң ай-юлтузлуқ көк байриқи көрситилди. Чатма филимдә “оғуз қошуни” намида алаһидә бир қошун бар болуп, мәзкур қошун қәйәрдә зулум вә бесимға учраватқан түркий хәлқ болса у йәргә берип уларни қутқузудикән. Мәзкур филимдә баш ролдики билгә бир уйғурниң ролини ойниған болуп, у, қошунни башлап берип җаза лагериға соланған икки укисини қутулдурушқа тиришидикән.

“тоққуз оғуз” намлиқ чатма филимниң синарийә аптори сулайман чобаноғлу зияритимизни қобул қилди. У “тоққуз оғуз” намлиқ чатма филим һәққидә мәлумат берип мундақ деди: “‛тоққуз оғуз‚ филимидә түрк дунясиниң мәсилилирини һәл қилиш үчүн қурулған алаһидә қошунниң күрәш-җәңлири баян қилиниду. Филимдики ‛оғуз қошуни‚ түрк дунясида зулум, бесимға учраватқан, езиливатқан түркий хәлқләрни қутулдуруш үчун қурулған болуп, 9 нәпәр җәңчидин тәркип тапқан. Мәзкур қошун қәйәрдә езиливатқан, зулумға учраватқан, таҗавузға вә ирқий қирғинчилиққа учраватқан түркий хәлқ болса, уларни қутқузушқа тиришиду. Чатма филимниң һәр қисмида мушуниңға охшаш бир қисқа һикайә баян қилиниду.”

Аптор сулайман чобаноғлу әпәнди бу чатма филимдә шәрқий түркистанда давам қиливатқан ирқий қирғинчилиққиму орун берилгәнликини баян қилип мундақ деди: “чатма филимдә баш ролдики билгә бир шәрқий түркистанлиқниң ролини ойнайду. Мәзкур қошунниң баш қумандани билгә шәрқий түркистанда җаза лагерида йетиватқан икки укисини қутулдуруш үчүн җәңгә атлиниду. Бу җәрянда билгә төрәйева исимлик аял офетсерни яхши көрүп қалиду. Филимдә бу аялму шәрқий түркистанлиқ аялниң ролини ойнайду.”

Синарийә аптори сулайман чобаноғлу өзиниң бурундин тартип түрк дунясиниң қаниған яриси шәрқий түркистан мәсилисини оттуриға қоюшқа тиришип кәлгәнликини баян қилди. У, мундақ деди: “мән һәр даим һәр пурсәттә күчүмниң йетишичә шәрқий түркистанлиқларниң авази болушқа тиришиватимән. ‛җәңчи‚ намлиқ чатма филимимдиму шундақ қилишқа тиришқан идим. Худайим буйриса, бу филимниму милйонлиған киши көрүп шәрқий түркистандин вә уйғурларниң һазирқи еғир вәзийитидин хәвәрдар болар дәп ойлаймән.”

Шәрқий түркистан вәқпиниң сабиқ сабиқ рәиси, пешқәдәм паалийәтчи һамутхан гөктүрк әпәнди, бу чатма филимниң синарийә аптори сулайман чобаноғлуниң яшлиқ чағлирида телевизйә риясәтчиси болуп ишләватқандин тартип уйғурларға көңүл бөлүп келиватқан киши икәнликини, бундақ чатма филимләр арқилиқ уйғурларниң еғир вәзийитини аңлитишниң зор әһмийәткә игә икәнликини баян қилди.

Түркийә дөләтлик радйо-телевизйә идариси қаримиқидики “түркийә авази” радйосида ишләватқан журналист миркамил қәшқәрли әпәнди түркийәдә телевизйә чатма филимләрни көрүш нисбитиниң интайин юқури икәнликини, тарқилиш сүритиниң тез, даирисиниң кәң болидиғанлиқини, шу сәвәбтин бу филимниң шәрқий түркистанниң авазини аңлитишта тәсириниң зор болидиғанлиқини билдүрди.

Бундин 4 йил бурун 26 қисми тарқитилған “җәңчи” намлиқ чатма филиминиң үч қисмида уйғурлар тоғрисида қисқа көрүнүш вә сөһбәтләргә орун берилгән иди. Филимда бир уйғур җәңчиниң һекайисидин берилгән бу сөһбәт вә көрүнүшләр арқилиқ уйғурларниң рғир вәзийити баян қилинип, түркийәдики көрүрмәнләрниң диққәт-етибарини уйғур мәсилисигә тартқан иди.