Selchuq özdagh türkiye hökümiti we bezi partiyelerning néme üchün d u q ning bu qétimliq qurultiyigha wekil ewetmigenlikige so'al qoydi

Türkiyening “Sa'adet” we “Kélechek” partiyesidin bolghan parlamént ezalirining parlaménttiki guruppa mes'uli selchuq özdagh ependi 10-ayning 30-küni türkiye parlaménti omumiy yighinida söz qilip, türkiye hökümiti bilen bezi siyasiy partiyelerning néme üchün sarayéwoda chaqirilghan 8-nöwetlik dunya Uyghur qurultiyigha qatnashmighanliqigha so'al qoydi. U sözide ularni Uyghurlargha ige chiqmighanliqi bilen eyiblidi.

Selchuq özdagh, 600 etrapida parlamént ezasi ishtirak qilghan omumiy yighinda ikki öktichi partiye namidin söz qildi. U sözini mundaq bashlidi: “Men kélechek we sa'adet partiyesining parlaménttiki barliq wekilliri namidin sözge chiqtim. Türkiye hökümiti 3 yil burun bizge eng qisqa zaman ichide sherqiy türkistan'gha bir hey'et yollaymiz. U yerde tekshürüsh élip baridu, dégen idi. Hazirghiche bu jehette héchbir ilgirilesh yoq. Biz xitaydin Uyghur, qazaq we qirghiz qatarliq milletlerning kishilik heq we hoquqigha hörmet qilishi telep qilip kelduq. Lékin xitay buni gherb döletliri oydurup chiqarghan ish dewatidu. Amérika qatarliq démokratik döletler sherqiy türkistanda kishilik hoquq depsendichiliki bar dewatidu, lékin xitay hökümiti bizde kishilik hoquq depsendichiliki yoq dewatisiler”.

U sözide xitayning burundin tartip sherqiy türkistandiki kishilik hoquq depsendichilikini inkar qilip kéliwatqanliqini, eger shundaq bolidighan bolsa xitayning sherqiy türkistanning ishikini échishi kéreklikini tekitlep, mundaq dédi: “Undaq bolsa, xitay sherqiy türkistanning ishikini achsun. Parlamént ezaliri, zhurnalistlar, ammiwi teshkilat mes'ulliri we kishilik hoquq pa'aliyetchiliri barsun. Ular bérip tekshürüsh élip barsun. Eger siler dégendek rasttinla Uyghur tilidiki ma'arip emeldin qaldurulmighan, Uyghurlarning diniy étiqadi cheklenmigen, kishilik hoquq depsendichiliki bilen irqiy qirghinchiliqqa xatime bérilgen bolsa, biz silerdin epu sorayli. Eger Uyghurlar, b d t we yaki amérika otturigha qoyup kéliwatqan irqiy qirghinchiliq mesilisi bar bolsa, biz silerning buninggha derhal xatime bérishinglarni telep qilimiz.”

U nutqida dunya Uyghur qurultiyining sabiq re'isi dolqun eysaning türkiyege kirish cheklimisini emeldin qaldurushini telep qilghandin sirt, türkiye hökümitini d u q ning bu qétimliq qurultiyigha qatnashmighanliqini tenqid qildi. U yene mundaq dédi: “Men dunya Uyghur qurultiyi chaqirghan 3 yighin'gha qatnashtim. Birsi piragada chaqirilghan 7-nöwetlik qurultay, yene biri bosniyening sarayéwo shehiride chaqirilghan qurultay, üchinchisi yaponiye parlaméntida chaqirilghan ‛Uyghur munbiri‚. Bu yighinlargha pütün partiyeler teklip qilindi. Lékin bezi partiyeler buni körmeslikke séliwatidu. Biz hökümetke, siler némishqa qatnashmaysiler? dep sorisaq, ular bu yighinlarni kimler qollawatqanliqini bilimiz, deydu. Yaponiye, chéxiye we bosniye bu yighinlargha sahibxaniliq qiliwatidu. Undaq bolsa, siler némishqa sahibxaniliq qilmaysiler? biz bilen dindash, milletdash bolghan Uyghurlargha némishqa ige chiqmaysiler? hemme nerse iqtisadiy menpe'etmu?”

U sözining axirida dunya Uyghur qurultiyining sabiq re'isi dolqun eysaning ornigha, turghunjan alawudunning saylan'ghanliqini, türkiye soti dolqun eysaning türkiyege kirish cheklimisini emeldin qaldurghan bolsimu, emma türkiye hökümitining qayta cheklime qoyghanliqini, buni derhal emeldin qaldurushi kéreklikini tekitlidi.

Selchuq özdagh ependi türkiye parlaméntidiki bu küchlük nutqidin kéyin, so'alimizgha téléfon uchuri arqiliq jawab bérip mundaq dédi: “Bu nutqumni parlaméntta hakimiyet béshidiki aq partiyedin bolghan 265 neper parlamént ezasi bilen hökümetni qollawatqan milletchi heriket partiyesidin bolghan 50 neper parlamént ezasi héch qandaq naraziliq bildürmestin anglidi. Buningdiki seweb shuki, ular hökümetning Uyghurlargha ige chiqmighanliqidin xijil bolmaqta. Öktichi partiyelerdin sa'adet partiyesi, kélechek partiyesi, iyi partiyesidin bolghan parlamént ezaliri méning sözümni qattiq alqishlidi.”

“Iyi” partiyesi qatarliq türkiyediki bezi partiyeler köp qétim Uyghurlarning éghir weziyiti toghrisida türkiye parlaméntida tekshürüsh élip bérish komitéti qurush, Uyghur élige tekshürüsh hey'iti yollash toghrisida teklip layihesi sun'ghan bolsimu, emma hakimiyet béshidiki adalet we tereqqiyat partiyesi bilen ularning qollighuchisi bolghan milletchi heriket partiyesining qarshi chiqishi bilen ret qilin'ghan idi.