Nursiman'gül abduréshit türkiye parlaméntidiki yighinida jaza lagérliridiki Uyghurlarning ehwalini anglatti

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2021.01.27
Nursiman'gül abduréshit türkiye parlaméntidiki yighinida jaza lagérliridiki Uyghurlarning ehwalini anglatti Nursiman abduréshit xanim “Iyi” partiyesining parlaméntta ötküzülgen yighinida “Jaza lagérliri” ni we xitay hökümiti teripidin qamaqqa höküm qilin'ghan ata-anisi hemde qérindashlirining ehwalini anglatmaqta (ongda). “Iyi” partiyesining re'isi meral aqshener xanim (solda). 2021-Yili 27-yanwar. Enqere, türkiye.
Nursiman Abduréshit xanim teminlidi

Türkiye parlaméntidiki muhim öktichi partiyelerdin biri bolghan “Iyi” partiyesi qurulghan kündin tartip Uyghur mesilisige köngül bölüp kelmekte. 27-Yanwar küni “Iyi” partiyesining parlaméntta ötküzülgen yighinida nursiman abduréshit xanim “Jaza lagérliri” ni we xitay hökümiti teripidin qamaqqa höküm qilin'ghan ata-anisi hemde qérindashlirining ehwalini anglatti. U nutuqida türkiyeni, türk dunyasini shundaqla islam dunyasini Uyghurlargha ige chiqishqa chaqirdi.

Nursiman abduréshit xanimni sözge teklip qilishtin burun “Iyi” partiyesining re'isi meral aqshener xanim söz qilip mundaq dédi: “Hökümettin sorsanglar eng heqiqi türk we musulman biz deydu. Emma musulman türkiy qérindashlirimizning peryadini anglimaydu we ular heqqide bir éghiz gepmu qilalmaydu. Dölet bundaq idare qilinmaydu? bundaq mes'uliyetsizlik qilishqa bolmaydu. Buningdin bashqa 2017-yili xitay bilen tüzülgen ‛jinayetchilerni öz'ara ötküzüp bérish kélishimi bar. Men parlamént ezalirimizni buni yéqindin közitishke chaqirimen. Qéni, hökümet tashqi ishlar komitétining küntertipige élip kélishke jasaret qilalamdu? buni qilghan kishi qérindashlirimiz duchar boluwatqan zulumni testiqlighan adem bolidu. U kishi buni bir nomussizliq médali süpitide ömür boyi boynigha ésip yürüydu.”

“Iyi” partiyesining re'isi meral aqshener xanim uzundin buyan lagér qurbanliri a'ile tawabi'atlirining iz-dérikini élish üchün istanbuldiki xitay konsulxanisi aldida naraziliq pa'aliyiti qilghan nursiman abduréshit xanimni türkiye parlaménti zalining sehnisige söz qilishqa teklip qilip, mundaq dédi: “Bu heptidiki yighinimizning alahide bir méhmini bar. Bu méhminimiz büyük alim mexmut qeshqerining yurtidin keldi. Sherqiy türkistanning perzenti, qeshqerliq qérindishim nursiman'gül abduréshit qérindishimiz arimizda. Uni sözge teklip qilimen, merhamet.”

Nursiman abduréshit “Iyi” partiyesi parlamént ezalirining güldüras alqish sadaliri ichide sehnige chiqti. Nursiman xanim köz yéshi tökken halda munularni dédi: “Men ata-anam bilen didar körüshüp, ular bilen quchaqliship insandek yashashni xalaymen. Insaniyettin, türk dunyasidin we musulman dunyasidin ümid kütüsh bilen 4 yil ötti. Emma jaza lagérliri téxighiche bar, hetta kéngeytiliwatqanliqi toghrisida xewer kéliwatidu.”

U sözini mundaq dawamlashturdi: “Jaza lagérliridin ata-anisini ölük we késel halda tapshurup alghanlar heqqidiki xewerlerni ijtima'iy taratqularda körginimde, qorqup jénim chiqay dep qalidu. U yerde ölgenlerning sani künsayin köpiyiwatidu. Men u yerdiki insanlargha élip bériliwatqan iskenjilerni, basqunchiliqlarni anglitishqa yürikim chidimaydu. Uyghur yashlirimiz qul ishchi qilip ishlitiliwatidu. Qizlirimiz xitaylar bilen toy qilishqa mejburlinip, basqunchiliqqa uchrawatidu. Ata-anisidin ayrilip qalghan balilarni lagér mekteplirige solap, ularni tili we dinidin ayrip, xitaylashturmaqta.”

U sözining axirida xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan siyasitining irqiy qirghinchiliqqa aylan'ghanliqini bayan qilip, mundaq dédi: “Xitay hökümiti qanchilik yoshurushqa tirishsimu muxbirlar, mutexessisler we kishilik hoquq teshkilatliri téxnologiyening küchi bilen xitayning sherqiy türkistandiki Uyghur, qazaq we qirghiz qatarliq türkiy xelqlerge irqiy qirghinchiliq élip bériwatqanliqini ispatlidi. Emdi dunya némini saqlawatidu? u yerdiki milyonlarche kishining ölüshinimu? silerning sükütte turushunglar Uyghurlarning yoq bolushigha seweb bolidighan bolsa, men kishilik hoquqining barliqigha, türklerning musulmanlarning qérindash ikenlikige qandaq ishinimen? wijdanliq kishiler qilishqa tégishlik ishlarni baldurraq qilishini telep qilimen. Bu zulumgha hemmeylenning birlikte ‛toxta‚ déyishini telep qilimen. Men deydighanlirimni dédim, emdi insanliqtin jawab kütimen. Derdimni we peryadimni siler bilen ortaqlishish pursiti bergenlikinglar üchün köp rehmet. Hemmenglerge hörmitimni bildürimen.”

Yighin axirlashqandin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan “Iyi” partiyesining parlamént ezasi fahrettin yoqush ependi nursiman abduréshit xanimning sözini anglighandin kéyin, özini tutalmay yighlighanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Hemmimiz tesirlinip yighliduq. Biz parlaméntta izchil halda sherqiy türkistan mesilisini otturigha qoyuwatimiz. Lékin biz tunji qétim bir sherqiy türkistanliqni Uyghurlargha wakaliten sözlettuq. U ata-anisi we sherqiy türkistanning peryadini anglatti. Men sizler arqiliq Uyghur xelqige shuni démekchimenki, biz xitay lagérlarni taqiwetküche, xitay biterep bir hey'etning sherqiy türkistan'gha bérip tekshürüsh élip bérishigha ruxset qilghuche, xitayning bésim siyasiti axirlashqiche, sherqiy türkistan dewasining dewachisi bolushni dawam qilimiz.”

Heptide bir qétim parlaméntta ötküzülidighan “Iyi” partiyesi yighinida Uyghurlarning éghir weziyitini anglatqan nursiman abduréshit xanim ziyaritimizni qobul qilip, bügünki pa'aliyetning türkiyening küntertipige kelgenlikini bayan qildi.

Nursiman abduréshit xanim eger bundaq pa'aliyetler izchil halda élip bérilsa, türkiye hökümitining bir nerse déyishke mejbur qalidighanliqini bayan qildi.

Xitay konsulxana xadimi 2020-yili 6-ayning 15-küni muhajir nursiman'gülge uning ata-anisining 2017‏-yili 13‏-dékabir küni sot arqiliq késilgenlikini uqturghan idi. Melum bolushiche, konsulxana xadimi nursiman'gülning apisi we inisiningmu dadisi bilen bir türmide, yeni yéza-igilik 3‏-déwiziyesige qarashliq tumshuqtiki gemilik türmiside ikenlikini melum qilghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.