Türkiyediki Uyghurlar xitay konsulxanining istanbulda ötküzgen murasimigha naraziliq bildürdi
2019.09.30
Xitay kommunist hakimiyiti qurulghanliqining 70-yilliqi munasiwiti bilen 27-séntebir küni kechte xitayning istanbulda turushluq konsulxanisi tebriklesh murasimi ötküzgen. Buninggha naraziliq bildürgen istanbuldiki Uyghur jama'iti naraziliq namayishi élip bardi.
Xitayning istanbulda turushluq bash konsuli ju wéyning dewitige asasen türkiyediki “Weten” partiyesi (kommunist partiye) ning re'isi doghu pérenchek, istanbulning sayahet ishlirigha mes'ul mu'awin waliysi hülya kaya, istanbul sheher bashliqi ekrem imam'oghli, bey'oghli shehirining bashliqi haydar aliyildiz, “Aydinliq” géziti we “Ulusal qanal” téléwiziye qanilining mes'ulliri we bir qisim Uyghurlarni öz ichige alghan köp sanda kishi bu murasimgha qatnashqan.
Murasim xitay we türkiyening dölet marshini oqush bilen bashlan'ghan, kéyin xitayning istanbuldiki konsoli ju wéy sehnige chiqip, murasimgha qatnashquchilargha rehmet éytqan. U xitayning qandaq qilip dunyadiki 2-chong iqtisadiy küchke aylan'ghanliqini köz-köz qilip sözligen. U mundaq dégen: “Bügün xitay 13. 6 Tirilyon dollarliq iqtisadi bilen dunyada ikkinchi nomurluq iqtisadiy küchke aylandi. Bügünki xitay dunya nopusining yüzde 25% pirsent nopusini béqish arqiliq dunyagha hesse qoshuwatidu.”
U yene xitaydiki 56 milletning parawanliq ichide yashawatqanliqini tilgha élip mundaq dégen: “Bügünki xitay özining muqim siyasiti, öm we inaq xelqliri bilen hemkarliq asasida 56 millettin teshkil tapqan bayashat bir jem'iyetning qurulushi yolida ilgirilewatidu.”
Xitay konsoli ju wéy sözide yene, türkiyening xitay üchün muhim bir ortaq ikenlikini tilgha alghan we xitayning türkiye bilen birlikte heriket qilishqa teyyar ikenlikini bildürgen.
Kéyin istanbul sheher bashliqi ekrem imam'oghlu sehnige chiqip söz qilghan. U mundaq dégen: “Istanbul büyük shehiri xelq'ara munasiwetlerde hem xitay bilen hem dunyaning bashqa döletliri bilen yaxshi bir munasiwet dewrini bashlitidighanliqini bu yerde élan qilimen”.
Xitay konsulxanisi teripidin tebriklesh pa'aliyiti ötküzülüwatqan méhmanxana aldigha jem bolup namayish qilghan Uyghurlargha wakaliten söz qilghan Uyghur pa'aliyetchi yüsüp palta ependi xitayning türkiyede élip bériwatqan pa'aliyetlirini “Aldamchiliq” dédi. U xitayning aldamchiliq oyunlirini Uyghurlarning buzup tashlaydighanliqini bildürdi.
Namayishta yene Uyghur pa'aliyetchi shemshiqemer xanim söz qilip, xitayning Uyghur diyarini ishghal qilghan 70 yildin buyan Uyghurlargha zulum qilipla qalmastin, belki yene yer asti we yer üsti bayliqlirini bulang-talang qilip, dunyadiki iqtisadiy chong döletke aylan'ghanliqini ipadilidi.
U bu qétimqi namayishning meqsiti toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Bügün axsham fashist xitay hakimiyiti xitayda hakimiyetni tartiwalghanliqining 70 yilliqini tebriklewatidu. Biz bolsaq wetinimizning ishghaliyitining 70 yilliqigha qarshi namayish qilish üchün bu yerge jem bolduq”.
Shemshiqemer xanim xitay kommunisit hakimiyti'ige xitab qilip mundaq dédi: “Men xitay hakimiyitige xitab qilimen, siler 70 yildin buyan wetenimizni ishghal qilish bilen cheklinip qalmay, wetinimizning yer asti yer üsti tebi'iy bayliqlirini sümürüp hakimiyetninglarni we iqtisadinglarni küchlendürdinglar. Emdi küchlük iqtisadinglar bilen dunyani aldap hakim bolushqa oruniwatisiler. Biz bu yerde sanimiz az bolsimu, emma pütkül Uyghurlargha wakaliten bu yerge jem bolduq. Siler xitaylar sherqiy türkistan'gha hergizmu hökümranliq qilalmaysiler. Silerning yimirilidighan waqtinglar keldi. Biz pütkül Uyghur xelqi axirqi nepisimiz qalghuche musteqilliq mujadilimizni dawamlashturush üchün qet'iy qarargha kelgenlikimizni silerge bildürüp qoyush üchün bu yerge kelduq”.
Xitayning türkiyede köplep yighin-murasim uyushturushi we dölet derijilik türk emeldarlirini chaqirip, ulargha yéqinlishishqa urunushning meqsiti zadi néme? xitayning bu xil pa'aliyetlirige qarita türkiyediki Uyghurlar qandaq bir pozitsiyede bolushi kérek? bu heqte pikrini élish üchün biz enqerediki Uyghur tetqiqat institutining bashliqi doktor erkin ekrem bilen söhbet élip barduq.
Tepsilatini yuqiriqi awaz ulinishidin anglighaysiler.