Лагер шаһити турсунай зиявудун: "мән әмди улардин қорқмаймән!"

Мухбиримиз нуриман
2021-02-20

Лагер шаһити турсунай зиявудун. Вирҗинийә, америка. 2021-Йили феврал.

Social Media

18-Феврал күни американиң даңлиқ ахбарат қанили CNN милйонлиған уйғурлар соланған лагерлардики кишәнләнгән оқуғучилар вә коллектип басқунчилиққа учриған аяллар тоғрисида мәхсус хәвәр бәрди.

Мәзкур хәвәрдә лагерда мәҗбури оқутқучилиқ қилған вә лагерда йүз бәргән зораванлиқларни өз көзи билән көргән лагер шаһити қәлбинур сидиқ ханим, лагерда җинсий зораванлиққа биваситә учриған турсунай зиявудун ханим вә йәнә бир лагер шаһити гүлбаһар җилолова ханим зиярәт қилинған. Улар өз баянлирида хитай изчил түрдә инкар қилип келиватқан лагердики бир қатар зораванлиқларни ашкарилиған.

Турсунай зиявудун ханим өзи биваситә учриған басқунчилиқ вә җинсий зораванлиқларни паш қилиш арқилиқ хитай ташқий иишлар менистириниң "биз аялларни өз ичигә алған тәрбийәләнгүчиләрниң негизлик инсаний һоқуқлириниң дәхли-тәрузға учришиниң алдини алимиз. Тәрбийәләнгүчиләрни һәрқандақ шәкилдә һақарәтләш вә хорлаш қәтий мәни қилиниду" дегән баянатлириниң ялған икәнликини испатлиған.

Һазир америка һөкүмитиниң ярдимидә америкада давалиниватқан лагер шаһити турсунай зиявудун 2-феврал күни радийомизниң зияритини қобул қилғанда лагерда илгири-кейин болуп 3 қетим басқунчилиққа учриғанлиқини, һәр қетимда үч-төт киши тәрипидин охшимиған шәкилләрдә вәһшийләрчә хорлашқа вә нөвәтлишип басқучилиқ қилишқа учриғанлиқини ашкарилиған иди. Униң ейтишичә, камирдашлириму сораққа чақиртилғандин кейин, уларниң пүтүн бәдинидә көк таяқ вә яра излири билән һошсиз елип кирилгинигә талай қетим шаһид болған икән. У өзиниң көргән вә аңлиғанлириға асасән лагердики һәр қандақ аял кишиниң охшимайдиған шәкилдики җинсий хорлуқ вә зораванлиққа учрайдиғанлиқини илгири сүргән иди.

Қәлбинур сидиқ ханимму аяллар лагерида оқутқучилиқ қилған булуп, бу җәрянда нурғун ечинишлиқ өлүмләргә, сирлиқ сорақ вә қийнақларға шаһит болған. Униң ейтишичә, һәр күни төт-бәш нәпәр қиз сорақ баһанисидә чақиртилип, лагерниң әмәлдар вә сақчилири тәрипидин басқунчилиққа учрайдикән, улар һәтта қизларниң әврити вә мәқитигә ток калтикини тиқип, қийнап һузур алидикән.

Қәлбинур ханим дәрс өтүватқанда елип чиқип кәткән 20 яшлар өпчөрисидики бир қиз икки саәттин кейин қайтип кәлгән, узун өтмәй сақчи қайта варқирап, елип чиқип кәткәндин кейин у қизни қайта көрүп бақмиған. Униң дейишичә, буниңға охшайдиған әһваллар лагерда һәркүни йүз берип туридикән.

Программа риясәтчиси җәйк тәппер өзиниң тивиттер һесабида мундақ дәп язған: "хитай һөкүмити уйғурларға ‹ирқий қирғинчилиқ' йүргүзмәктә. Биз бу қирғинчилиқниң дәл мушу вақитниң өзидә йүз бериватқканлиқини билимиз. Биз йәнә қәйәрдә икәнликиниму билимиз. Лекин дуня бу қирғинчилиқларниң йүз беришигә йол қоюп, қол қовуштуруп олтурватиду. Һәтта дисней ширкити ашу йәрдә ‹мулән' филимини сүрәткә елишқа ярдәм қилған хитай партийә органлириға рәһмәт ейтти."

Хитай һөкүмити илгири сүний һәмраһтин тартилған лагерларниң рәсимлири көрсәткән вақиттиму, лагерларниң мәвҗут әмәсликини ейтқандәк, бу қетим ашу лагердин қутулуп чиққан шаһитларниң гуваһлиқлириниму охшашла инкар қилған.

Хитай ташқий ишлар министири 10-феврал хитайниң "йәр шари вақит гезити" дә мақалә елан қилип, гүлбаһар җилиловани "артист", турсунай зиявудунни "туғма туғмас" дәп әйиблигән. Мәзкур мақалидә йәнә турсунай зиявудунни "мәҗбурий туғмаслиқ тоғрисида ялған сөзлигән," дегән. Униң башқа җинсий зораванлиқлар һәққидики сөзлириниму ялғанға чиқарған.

Турсунай зиявудун CNN гә бәргән зияритидә өзиниң ялған гәп қилишиниң һечқандақ асаси йоқлуқини ейтп мундақ дегән: "немишқа ялған ейтқудәкмән. Мән қириқ яштин ашқан бир аял, сиз мениң бешимға кәлгәнләрни пүтүн дуняға җакарлашни пәхирлинидиған иш дәп ойламсиз? мениң уларға дәйдиғиним, хитай мениң роһимни өлтүргән болсиму, әмма мән әмди улардин қорқмаймән."

Пүтүн дуняни дәһшәткә чөмдүргән бу хәвәр 2-феврал BBCда елан қилинғандин кейин, америка ташқи ишлар министирлиқи бу һәқтә мәхсус баянат елан қилған иди, мәзкур баянатта: "бу қилмишлар чоқум еғир җазаға тартилиши керәк," дейилгән.

Америка ташқий ишлар министирлиқиниң баянатида йәнә мундақ дейилгән: "ташқий ишлар министири биллинкен ениқ қилип ейтқандәк, у ‹уйғурларға ирқий қирғинчилиқ йүргүзүлди' дегән һөкүмдә чиң туриду. Униңда өзгириш болғини йоқ. Хитай хәлқ җумһурийити шинҗаңда уйғурларға вә башқа аз санлиқ милләтләргә қарши ‹инсанийәткә қарши җинайәт' өткүзди вә ‹ирқий қирғинчилиқ' қилди."

Америкадин кейин 4-феврал күни австралийәниң моррисон һөкүмитиму BBC да ашкариланған пакитларниң кишини қаттиқ чөчүтидиғанлиқини вә буниң тәкшүрүлүши керәкликини билдүргән. Финландийә баш министири санна марин ханимму уйғурларниң нөвәттики вәзийитигә йеқиндин көңүл бөлидиғанлиқини билдүргән.

Көзәткүчиләр дунядики даңлиқ ахбарат қаналлиридин BBC вә CNN ниң хитайниң уйғурларға йүргүзүватқан вәһшийликлирини дуняға аңлитиши, шундақла америка вә иттипақдашлириниң бу мәсилигә диққәт қилиши, "хитай инкар қилған барлиқ җинайәтлириниң испатлиниватқанлиқини көрситиду," дейишмәктә.