Kishilik hoquq pa'aliyetchiliri yaponiyediki UNIQLO shirkitining aldida namayish ötküzgen

Uyghur élidin chiqidighan paxta mehsulatliri xitayning Uyghurlargha qaritiliwatqan basturushi we mejburiy emgek siyasitining bir muhim belgisi bolup qaldi. Kishilik hoquq teshkilatliri we pa'aliyetchiliri xelq'araliq chong shirketlerning tijariy menpe'et üchün kishilik hoquqqa sel qarash qilmishini eyiblep kelmekte.

Yapuniye Uyghur jem'iyiti we yaponiyediki kishilik hoquq pa'aliyetchiliri 22-öktebir küni yaponiyining dangliq kiyim-kéchek markisi bolghan yuniklo (UNIQLO) shirkitining tokyodiki bash shirket binasining aldida narazliq namayishi élip barghan. Pa'aliyetchiler yuniklo shirkitige yizilghan naraziliq xétini shirket mes'ullirigha tapshurup bergen.

Pa'aliyetchiler narazliq xétide, yuniklo ishlitiwatqan paxta ishlepchiqirish zenjiridiki Uyghur mejburiy emgek mesilisini musteqil we terepsiz bir organning tekshürüshini telep qilghan. Uningda yene yuniklo shirkitining bash diréktori yanagi tadashi ependining ochuq bayanat élan qilip, “Yuniklo ishlitiwatqan paxtilarda Uyghur mejburiy emgek mesilisi barmu-yoq?” dégen so'algha éniq jawab bérishni sorighan.

Yapuniye Uyghur jem'iyitining da'imiy ezasi sawut memet ziyaritimizni qubul qilip, yaponiyelik istémalchilarning mejburiy emgek mehsulatlirini qubul qilmaydighanliqini bildürüsh meqsitide mezkur pa'aliyetni teshkilligenikini éytti.

Yapuniyelik kishilik hoquq pa'aliyetchisi hiranu uryu xanim ziyaritimizni qubul qilip, yaponiye hökümitining téxi Uyghur qirghinchiliqini étirap qilmighanliqini, yaponiye hökümiti Uyghur qirghinchiliqini étirap qilmay turup, yapon shirketlerge qarita tizginlesh we jaza yürgüzüsh qatarliq tedbirlerni alalmaydighanliqini tekitlep ötti.

Awstraliye istiratégiyilik siyaset tetqiqat merkizi ötken yili 3-ayda bir doklat élan qilghan bolup, mezkur doklatta Uyghurlarni qul ishchi qilip ishlitish mesilisige chétilidighan 82 dangliq markining tizimlikini körsetken idi. Dokilatta yene 80 ming Uyghurning xitayning her qaysi ölkiliridiki 30 zawutta mejburiy ishlitiliwatqanliqi tilgha élin'ghan. Yoquriqi 82 dangliq marka shirketliri ichide 11 yaponiye shirkiti Uyghurlarni qul ishchi ornida ishlitidighan xitay zawutlirigha tayinidighanliqi melum bolghan.

“Nyu-york waqti géziti” ning 4-iyul xewer qilishiche, fransiye térroluqqa qarshi turush teptish ishxanisi fransiyediki puqrawi teshkilatlarning erzini qubul qilip, zara, yuniklo qatarliq dangliq markilarning “Insaniyetke qarshi jinayet” we Uyghurlargha qaritilghan mejburiy emgek bilen munasiwiti bar-yoqluqini tekshürüshke bashlighan.

Yapuniyelik kishilik hoquq pa'aliyetchisi hiranu uryu xanim ziyaritimiz dawamida yapuniyediki Uyghur dawasi heqqide sorighan so'alimizgha jawap bérip, mundaq dédi: “Burun yaponiyede Uyghur dawasi anche yaxshi bilinmeytti. Lékin yéqinqi yillarda Uyghur dawasi Uyghurlarning béshigha kéliwatqan zulumlarning xelq'ara ashkara bolushigha egiship, xelq teripidin xéli bilindi. Lékin bu yéterlik emes. Uyghur dawasini yaponiye jem'iyitige keng da'iride tonushturup, yaponluqlarning qollishigha érishish üchün, Uyghurlar ichidin tonulghan shexslerning peyda bolushi muhim. Buningdin kéyin yaponiyede Uyghur dawasini keng da'iride tonushturush arqiliq téximu köp yaponluqlarning qollishigha érishkili bolidu dep qaraymen.”

Amérikaning Uyghur mejburiy emgikige chétishliq bolghan paxta, pemidur qatarliq mehsulatlarni import qilishni cheklishi we xelq'araliq shirketlerni xitaydiki teminlesh zenjirini teptish qilishqa, qayta teshkilleshke we tekshürüsh élip bérishqa mejburlishi, kishilik hoquq teshkilatliri teripidin qollashqa érishmekte. Amérika hökümitining Uyghur mejburiy emgiki bilen munasiwetlik siyasetlirining bashqa démokratik döletlerning Uyghur mejburiy emgek mesilisige tutqan pozitsiyisige tesir körsitidighanliqi mölcherlenmekte.