Ürümchidiki ot paji'esi toghriliq uchur tarqatqan chéngdudiki bir qisim Uyghur oqughuchilar tutqun qilin'ghan

Muxbirimiz shöhret hoshur
2023.02.07
Ürümchining oti pütün xitaygha tutashti
Yettesu

Weziyettin xewerdar kishilerdin birining radiyomizgha inkas qilishiche, sichüen ölkisining chéngdu shehiride bir türküm Uyghur oqoghuchilar ötken yili noyabirning axiriqi künliri tutqun qilinip, iz-déreksiz ghayib bolghan. Muxbirimizning bu yip uchigha asasen élip barghan éniqlashliri dawamida sichu'en uniwérsitétide oquwatqan ilyar isimlik bir oqughuchining ötken yili 28‏-noyabir küni tutulghanliqi we hazirghiche qoyup bérilmigenliki delillendi.

Ötken yili 11‏-ayning 24‏-küni yüz bergen ürümchi ot apiti paji'esining dunyawiy xewer bolushida ijtima'iy taratqular muhim rol oynighan idi. Xewerlerdin melum bolushiche bu paji'ening xitay ölkiliride bilinishige shu jaylarda yashawatqan Uyghur oqughuchu'ilarning taratqulardiki xewer we inkaslari türtke bolghan. Buning netijiside xitay ölkiliride ürümchi ot apiti paji'eside ölgenlerge héssidashliq bildürüp, hem paji'ege seweb bolghan xitay hökümitining “Yuqumni nölge chüshürüsh” qamal siyasitige naraziliq bildürüp namayishlar yüz bergen. Namayishlar tézdin kéngiyip “Aq qeghez herkiti” ge aylan'ghandin kéyin, da'iriler jiddiyleshken we xitay ölkiliridiki oniwérsitétlarni muddettin burun qishliq tetilge qoyup bérip, ularning herkitining téximu ulghiyip kétishining aldini alghan idi.

Melum bolushiche, da'irilerning mezkur heriketni cheklesh tedbirliri yuqiriqilar bilenla cheklenmigen. Weziyettin xewerdar bir kishining ötken hepte radiyomizgha inkas qilishiche, sichüen ölkisining chéngdu shehiride oquwatqan 30 nechche Uyghur oqughuchi, ürümchi ot apiti paji'esi heqqidiki uchurlarni tik-tokta dostliri ortaqlashqanliqi we tarqatqanliqi üchün, tutqun qilin'ghan. Inkasta déyilishiche, ötken yili 11‏-ayning axiriqi künliri tutqun qilin'ghan bu oqughuchilar ta hazirghiche qoyup bérilmigen.

Biz bu uchurning toghriliqini aydinglashturush üchün, sichüendiki alaqidar idare-organlargha téléfon qilduq. Chéngdu sheherlik saqchi idarisining bir xadimi, bu oqughuchilar heqqidiki uchurlarni Uyghur rayonidiki saqchilardin igilishimizni tewsiye qildi. Emma u Uyghur oqughuchilarning tutulghanliqi weqesini inkar qilmidi. Biz uninggha tutqundiki oqughuchilar chéngdudiki oniwérsitétlarda oquwatqanliqini, shunga chéngdu saqchiliridin ehwal éniqlawatqanliqimizni bildürginimizde, bu ishning “Mexpiyetlik” ikenlikini eskertip, jawab bérishni ret qildi.

Norwégiyediki “Uyghuryar fondi” ning tik-toktiki uchurlargha asasen inkas qilishiche, bultur 12‏-ayning béshida Uyghur élidin bir jüp ata-ana sichüen'ge kélip, tutqundiki perzentini izdigen. Saqchixanilar, mes'uliyetni bir-birige ittirip, mezkur ata-anigha perzentini körsetmigen. Bu ata-ana shu künlerde béshidin ötkenlerni udulluq tik-tokqa yollap turghan. Biz tik-toktiki bu uchurlargha asasen, chéngdu sheherlik saqchi idarisining chéng'en tarmiqigha téléfon qilduq we ulardin mezkur ata-anining perzentini tapalighan yaki tapalmighanliqini soriduq. Alaqidar xadim, ularning perzentining érshenchaw saqchixanisi teripidin tutulghanliqini ashkarilidi, emma u ata-anisi teripidin izdelgen bu tutqundiki oqughuchining isimini dep bérelmidi, u bu heqte érshenchaw saqchixanisi bilen alaqilishishimizni tewsiye qildi.

Érshenchaw saqchixanisining bir xadimi, ata-anisi teripidin izdep kélin'gen tutqundiki oqughuchining ötküzgen xataliqi heqqidiki so'alimizgha jawab bermigen bolsimu, emma uning 28‏-noyabir küni, yeni ürümchi ot apiti paji'esi yüz bérip 4 kündin kéyin tutulghanliqini bayan qilish arqiliq, uning inkasta déyilgendek mezkur ot paji'esini torda tarqitishqa chétilip tutulghanliq éhtimalliqini ashkarilidi. Biz uningdin mezkur oqughuchining nöwette qoyup bérilgen-bérilmigenlikini sorighinimizda, u achchiqlan'ghan halda “Jinayi ishlar délosi” gha chétilip tutulghanlarning birqanche ay ichide qoyup bérilmeydighanliqini bayan qildi we uning qilmishining “Qanunsiz uchur tarqitish” ikenlikini eskertti. Mezkur oqughuchining nöwette chéngdudiki pido qamaqxanisida ikenlikini bayan qilghan bu xadim, uning ismi we ötküzgen “Jinayi qilmishi” qatarliq uchurlarni shu qamaqxanidin igilishimizni tewsiye qildi.

Biz axirida sichüendiki pido qamaqxanisigha téléfon qilduq. Téléfo'inimizni qobul qilghan xadim, bu qamaqxanida tutup turuliwatqan oqughuchilarning birdin köp ikenlikini bayan qilish bilen birlikte, tutqunlardin birining ismining ilyar ikenlikini ashkarilidi, emma bashqa uchurlar heqqide éghiz achmidi.

Amérikada yashawatqan énzhénir kewser wahitmu tutqundiki 19 yashliq singlisi kamile wahitning “Aq qeghez herkiti” heqqdiki uchurlarni torda ortaqlashqanliqi üchün tutulghanliq éhtimalliqini otturigha qoyghan idi. Téléfon ziyaretlirimiz dawamida atushtiki alaqidar saqchi xadimliri, kamile wahitning akisi kewser wahit bilen alaqilashqanliqi üchün tutulghanliqini tilgha élish bilen birlikte, uning tutulushida “Torda qanunsiz uchur tarqitish” iningmu bir seweb ikenlikini inkar qilmidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.