Gérmaniye metbu'atlirining ürümchidiki ot apiti we namayishlargha qarita bahaliri

Gérmaniye metbu'atliri ürümchidiki ot apiti peyda qilghan namayishlar toghrisida herxil bahalarni otturigha qoyghan.

24-Noyabir ürümchide yüz bergen ot apiti we bu seweblik xitayda peyda bolghan qozghilishlar toghrisida gérmaniye metbu'atlirida türlük mulahiziler we bahalar otturigha qoyulghan. “Gérmaniye awazi” radiyosining 28-noyabir élan qilghan “Gérmaniye metbu'atlirining axbarat obzorliri” namliq xewiride bayan qilishiche, gérmaniyede neshirdin chiqidighan köpligen gézit we zhurnallar bu weqege qarita baha bérip ötken.

“Yéngi osnabrükér géziti” munular bayan qilin'ghan: “Bezide kichikkine bir hadise, ghayet zor weqelerning royapqa chiqishigha türtke bolup qalidu. 10 Ademning ölüshige seweb bolghan a'ililikler binasidiki ot apiti milyonlighan xitaylarning hökümetning ‛yuqumni nölge chüshürüsh‚ siyasitigha qarita ghezep-nepretlirining partlishigha yol achti, bu untulghusiz bir hadisidur. Emeliyet, insanlarning büyük cheklimilerni héch qarshiliqsiz qobul qilishining bir epsane ikenlikini ispatlidi. Emma ménge yuyush yenila dawam qilmaqta. Barghanséri köpligen insanlar ‛yuqumni nölge chüshürüsh‚ siyasitining meghlub bolghanliqini, uning nöwette peyda qiliwatqan iqtisadiy we ijtima'iy xewplirining érishiwatqan menpe'etni bésip chüshiwatqanliqini chungqur tonup yetmekte. Elwette, kishiler asanla ‛hazir xitaylar bu mustebit döletni aghdurup tashlap, uning ornigha saylam arqiliq wujudqa kélidighan yaxshi bir hökümet berpa qilsiken‚ dep oylaydu. Buningdin yalghuz Uyghurlar, tibetler teywenliklerla shatlanmaydu, elwette. Bu döletning qalaymiqanchiliqlardin qutulushi üchün basidighan musapisi uzun.”

Xitayda yüz bériwatqan namayishlarning kölimining barghanséri kéngiyiwatqanliqini tilgha alghan Uyghur siyasiy erbabliridin erkin alptékin ependining qarishiche, eger bu namayish yenimu ulghiyip pütün xitay tewesige taralghan teqdirde, shi jinping hakimiyitige tehdit peyda qilishi mumkin iken.

“Laypsig géziti” ürümchidiki uzun mezgillik qamal we buninggha qarita qozghalghan qarshiliqlar heqqide toxtilip, munularni bayan qilghan: “Bu qarshiliqlar yéqinqi birqanche aydin buyanqi ümidsizliklerning jughlinip qaysi derijige yetkenlikini namayen qilip berdi. Bu naraziliqlar tasadipiyliqning emes, belki hazirghiche toplan'ghan nurghunlighan paji'elerning mehsulidur. Bularning hemmisini derijidin tashqiri qamal keltürüp chiqardi.”

“Frankfurt mejmu'esi” gézitide munular bayan qilin'ghan: “Namayishning tarqilish sür'iti xitay rehbirini qorqutushi we sarasimige sélishi mumkin. 1989-Yilidiki démokratik herikettin buyan insanlarning kochilargha tökülüp, ochuq-ashkara halda mewjut hakimiyetning aghdurulushini telep qilidighan weqeler bolup baqmighan idi. Némila bolmisun, bu heriketlerning kommunistik hakimiyetke éghir tehdit élip kélidighanliqigha ishinish hazirche baldur bolushi mumkin. Bu weqeler shi jinping üchün yéngi bir imtihandur.”

Xitaydiki bu namayishlarning xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan jaza lagérliri mesilisini xelq'ara küntertipke qaytidin élip chiqqanliqini eskertken d u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi, shi jinping xitayda yolgha qoyuwatqan ‛yuqumni nölge chüshürüsh‚ yolidiki qamal siyasitining melum menidin jaza lagérliri siyasitige oxshaydighanliqini ilgiri sürdi.

“Jenubiy gérmaniye géziti” xitay kommunistik partiyesining nöwette yüz bériwatqan qarshiliqlarni rehimsizlerche basturushi mumkinlikini ilgiri sürüp mundaq bayan qilidu: “Bu partiye yéngidin digital mustebitlik sistémisini qurup chiqti, bu ejellik bir reqiptur. Shuni muqimlashturushqa boliduki, bu partiye naraziliq heriketlerige bash bolghan, sözleshke jür'et qilghan qehrimanlarni tutup solaydu. Belkim bu heriketler tézdin bésiqturulushi mumkin. Saqchilar rehimsizlik qilishi mumkin. Emma bir nersidin xaliy bolush mumkin emes, yeni bu dunya kompartiye impiriyeside némilerning qaynawatqanliqini körüp turidu.”