RFA/Arslan
Көзитишләрдин қариғанда, һәр қайси дөләтләрдики уйғур зиялийлирини өз ара җәм қилип илим вә пикир алмаштуруш, әқил амбири шәкилләндүрүп милләтниң кәлгүси үчүн хизмәт қилиш мәқситидә қурулған уйғур академийәси вә униң шөбилири уйғурларниң сиясий кризиси еғирлашқан бир нәччә йилдин буян бир тәрәптин дуня илим саһәсидикиләргә уйғурларни тонутуш вә зулумни аңлитиш үчүн тиришса, йәнә бир тәрәптин милләтни қутулдуруш үчүн йол көрситиш, чарә издәш, өз ролини техиму яхши җари қилдуруш үчүн тиришмақта.
Уйғур академйиси ториниң елан қилишичә, 25-май күни уйғур академийәсиниң америка шөбиси, йәни америка уйғур академийәси қурулғиниға икки йил болған күн болуп, һәйәт әзалири низамнамә тәлипи бойичә сайлам өткүзүп, доктор аблиз абдуқадирни 2-нөвәтлик рәисликкә сайлап чиққан. Вирус түпәйлидин бу сайлам торда видийолуқ көрүшүш арқилиқ елип берилған.
Доктор аблиз әпәнди 1981-йили ғулҗада зиялий аилисидә дуняға кәлгән. 2004-Йили шинҗаң теббий университетини әла нәтиҗә билән пүттүргән. 2008-Йили японийәгә оқушқа барған, 2013-йили кийото университети ички кесәлликләр вә диябет тәтқиқати бойичә докторлуқ оқушини мувәппәқийәтлик тамамлиған. 2013-Йил 10-айдин башлап америкадики йел университетиға докторашти тәтқиқатчи болуп кәлгән, 2016-йилдин башлап һазирғичә мәзкур университетта оқутқучи болуп ишлимәктә.
Хәвәрдә ейтилишичә, америка уйғур академийәси доктор аблиз әпәнди башчилиқида 9 кишилик даимий һәйәт комитетиниң тәшкиллиниши билән 2018-йил 20-майда вашингтонда қурулған вә рәсмий әнгә елинған илмий орган болуп, америкадики уйғур зиялийларниң өзара һәмкарлиқини күчәйтишкә түрткә болуш, илим-мәрипәт арқилиқ уйғур роһини җанландуруш, вәтән-милләт күришиниң америкада ғәлибилик елип берилишиға һәссә қошуш мәқситидә қурулғаникән.
Доктор аблиз әпәнди зияритимизни қобул қилип, бу қетимқи сайламдики тәсирати вә көңүл сөзлирини язмичә баян қилип мундақ деди: «хитай бүгүн хәлқимиз үстидин әшәддий қирғинчилиқ елип бармақта. Мушу вәзийәттә һәрқандақ бир виҗдан игисиниң сүкүттә яшиши мумкин әмәс. Әлвәттә, милләтниң башламчилири болған зиялийлар хәлқимизниң бешиға келиватқан қисмәтни хәлқараға аңлитишта актип рол ойниши керәк.»
У йәнә мундақ деди: «америка уйғур зиялийлири, ихтисас игилири көп олтурақлашқан дөләт. Зиялийларни бир йәргә җәм қилип, барлиқ тәшкилатлар билән һәмкарлишип хәлқимизниң авазини дуняға аңлитиш, болупму ғайиб болған, наһәқ тутуп турулуватқан зиялийлиримизниң из-дерикини қилиш бу академийиниң бир хизмитидур. Америка уйғур академийәси һазирға қәдәр америкадики нопузлуқ университетларда вәтәнниң әһвалини тонуштуруп лексийә сөзләш, рәсим көргәзмиси уюштуруш қатарлиқ паалийәтләрни елип барди. Биз бу университетлардики кишилик һоқуқ органлири, қанун ишлири мәркәзлири вә оқуғучилар уюшмилири билән алақә қилип, вәтәнниң дәваси, хәлқниң пәрядини давамлиқ аңлитимиз.»
Аблиз абдуқадир йәнә мунуларни тәкитлиди: «америка уйғур академийәси бир илмий орун болуш сүпитимиз билән америкадики зиялийлар вә кәсип игилирини бир йәргә әкелип, уларниң кәспий мувәппәқийәтлири вә тәтқиқат нәтиҗилирини хәлқ билән ортақлишиши үчүн шараит яритимиз. Америкада оқуватқан оқуғучилар билән шу саһәдә нәтиҗә қазанған зиялийлиримизниң бағлинишини күчәйтимиз. Биздә ‹вақит һәммини испатлайду' дегән сөз бар. Америка уйғур академийәси өзиниң әмәлий һәрикәтлири арқилиқ җамаәткә җаваб бериду.»
Мәркизи истанбулдики уйғур академийәсиниң иҗраийә рәиси абдулһәмид қарахан әпәнди зияритимизни қобул қилип, америка уйғур академийисиниң бу қетимқи сайлими, йиғинда оттуриға қоюлған тәшәббуслар вә тәкитләнгән нуқтилар һәққидә мәлумат берип мундақ деди: «бу қетимқи йиғинда америка уйғур академийисиниң америкадики зиялийлар арисидики тәсирини күчәйтиш, америкадики техиму көп уйғур зиялийлирини академийә әзалиқиға қобул қилиш, шәрқий түркистан миллий күришиниң америкадики қоллаш нисбитини ашуруш үчүн һәр қайси университет вә тәтқиқат органлирида уйғурларниң бүгүнки ечинишлиқ вәзийити һәққидә һәрхил муһакимә йиғини вә лексийәләрни уюштуруш оттуриға қоюлди, шундақла уйғурлар үчүн америкадәк муһим дөләттә вәтән, милләт үчүн ярамлиқ яшларниң көпләп йетишип чиқиши үчүн күч чиқириш керәклики тәкитләнди.»
У уйғур академийәси, җүмлидин америка уйғур академийәсиниң нөвәттики вәзиписи һәққидә тохтилип мундақ деди: «уйғурларниң нөвәттики еғир вәзийитидә зиялийларни әмәлий иш қилишқа үндәш, күрәш сепигә техиму көп зиялийларни әкирип, хитайниң мустәмликисидин қисқа вақит ичидә қутулуш үчүн бирликтә тиришчанлиқ көрситиш, шундақла вәтән, милләткә ярамлиқ бир түркүм яшларни тәрбийиләп йетиштүрүш үчүн хизмәт қилиш һәр қайси дөләтләрдики уйғур академийәлириниң вәзиписидур.»
У йәнә һәр қайси академийәләрниң роли һәққидики чүшәнчисини баян қилип мундақ деди:
«Уйғур академийилири зиялийлиримизниң әқли күчигә тайинип, шәрқий түркистан тәшкилатлириға ярдәмдә болуп, хәлқара сиясәтни уйғурларниң миллий мәнпәәти вә миллий һөрлүки үчүн хизмәт қилдуруш, нөвәттики хәлқара вәзийәтниң уйғурларға елип келиватқан тарихий пурсәтлирини чиң тутуш үчүн керәклик тәйярлиқ хизмәтлирини ишләш, шундақла уйғурларниң һәқлиқ күришини қоллаватқан чәтәл һөкүмәтлири вә мунасивәтлик органлар билән алақә орнитип, илмий вә қайил қиларлиқ пилан вә лаһийәләрниң түзүлүшидә түрткилик рол ойнаш арқилиқ өзиниң ролини җари қилдуриду».
У йәнә «мәзкур илмий тәшкилат вә академиклардин күтидиған үмидиңиз немә?» дегән соалимизға җавабән мундақ деди:
«Америка, явропа вә австралийәдики уйғур академийәлири, шундақла башқа дөләт вә районларда қурулидиған уйғур академийәлири өзиниң милләт алдидики бурчини ада қилип, уйғур зиялийлирини әтрапиға топлап, уларниң әқлидин, билимидин толуқ пайдилинип, миллий паҗиәгә тездин хатимә бериштә түрткилик рол ойнишини үмид қилимиз».
Уйғур академийиси ториниң мәлуматиға қариғанда, америка уйғур академийисидин башқа йәнә явропа, австралийә, канада, оттура асия, вә японийә қатарлиқ дөләт вә районларда уйғур академийәлири қурулған болуп, уйғурлар ичидики авангарт зиялийлар вә оқуғучиларни тәшкилләп, милләт алдидики бурчини ада қилип, уйғурларниң бу еғир мусибәт күнлиридин тезрәк қутулуши үчүн хизмәт қилишни нишан қилған.
