Qazaqistandiki “‛Uyghur awazi‚ gézitining mushteriliri 20 mingdin artuq sanni saqlap kelmekte

Qazaqistanda Uyghur tilida chiqidighan eng chong gézit - “Uyghur awazi” ning mushteri sani 20 mingdin éship, qazaqistandiki oqurmenliri eng köp gézitlerning bir süpitide orun almaqta. Bu munasiwet bilen mezkur gézitning bash muherriri, qazaqistan Uyghur étno-medeniyet merkiziy aliy kéngishining re'isi érshat esmetof ependi, erkin asiya radiyosining ziyaritini qobul qildi. U, “Uyghur awazi” géziti mushterilirining mushunchilik zor sanni saqlap kélishining sewebini chüshendürüp, buning bir tereptin, keng Uyghur xelqining qollap quwwetlishidin bolsa؛ yene bir tereptin, gézit janköyerlirining japaliq emgikidin ikenlikini bildürdi. U, “Bu démekki, bizning xelqimizning we millitimizning qollash küchidindur” dédi.

Melumki, qazaqistanda Uyghur tilida chiqidighan we özining uzun tarixi jeryani bolghan metbu'atlarning biri “Uyghur awazi” géziti bolup hésablinidu. Bu gézit 1957-yildin buyan “Kommunizm tughi” nami bilen neshr qilinip kelgen bolup, sowét ittipaqi yimirilip qazaqistan musteqil bolghandin kéyin, nami “Uyghur awazi” gha özgertilgen.

Melumatlargha qarighanda, hazir bu gézit “Qazaq gézitliri birleshmisi” ge kirgen bolup, u heptisige bir qétim chiqidighan jumhuriyetlik jem'iyetlik-siyasiy gézit bolup hésablinidiken. Buningdin bir yil ilgiri mezkur gézitning mushteriler sani  16320 ge yetken idi. Bu yil, yeni 2024-yili bolsa mezkur gézitning mushteri sani 20 mingdin ashqan.

Érshat esmetof mundaq dédi: “Gézitimiz qazaqistandiki eng köp tarqilidighan gézit-zhurnallarning aldinqi qatarigha kiridu. Gézitke bizla emes, bashqa milletlermu, qazaqistan hökümitimu alahide hörmet bilen qaraydu. Gézitimiz mushterilirining köpiyishide Uyghur xelqining töhpisi zor, men ularning bu rohigha, qollap-quwwetlishige rehmet éytimen. Gézitimiz kéyinki yillarda éghir weziyetlerge, iqtisadiy jehette qiyinchiliqlargha duch kelgechke, gézitimizning tarqitilishini östürüsh meqsitide bir az ishlarni qiliwatimiz. Buningmu netijisi yaman emes boluwatidu.”

Érshat esmetof “Turan dunyasi” jem'iyetlik fondining re'isi karlin mexpirofning gézit yénida mexsus mushteri toplash shtabi qurush teklipini bergende derru buni qollighanliqini, buning aqiwitide qazaqistan boyiche 70 tin oshuq shtab shöbilirining qurulghanliqini éytti.

U yene mundaq dédi: “Bu herikitimizmu ong netije berdi. Yeni burunqi janköyerlirimizning qatarigha yenimu köp ademler qoshulup, bizning gézitimiz tirazhi dunyani wehimige salghan korona wirusi wabasi dewride misli körülmigen körsetküchke, yeni 16 ming nusxigha yetti. Bu yil bolsa yene shu janköyerlirimizning küchi bilen gézitimiz sani 20 mingdin ashti.”

“Uyghur awazi” gézitining bu yil chiqqan tunji sanida élan qilin'ghan “Yéngi yilni 20 mingdin oshuq mushteri bilen bashliduq” namliq maqalide mundaq déyilgen: “Buningdin sekkiz yil ilgiri jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizi qarmiqidiki yigit bashliri kéngishige rehberlik qilghan merhum abduréshit mexsutof gézitimiz arqiliq sepdashlirigha: “Kélechekte ‛Uyghur awazi‚ ning mushteriler sanini 20 minggha yetküzimiz” dégen sho'ar bilen muraji'et qilghanidi. Bash yigit béshining bu muraji'itini medeniyet merkizining jay-jaylardiki shöbiliri, yurt atiliri bolghan medeniyitimiz janköyerliri, xanim-qizlar, yashlar bir éghizdin qollap-quwwetlidi. Shu bir yilliri 11 minggha chüshüp ketken oqurmenlirimiz sanini birdin 20 minggha kötürüsh qiyin gep idi. Shuninggha qarimay, köp mangduq, izdenduq, ögenduq. Mushundaq bir peytte, jem'iyetlik ishlarda köp tejribige ige gézitimiz janköyeri, ‛turan dunyasi‚ jem'iyetlik fondining mudiri karlin mexpirof gézitimiz yénida mushteri toplash shtabini qurush teklipini berdi.”

Maqalide éytilishiche, ömlükning, birlikning netijiside “Uyghur awazi” géziti yéngi yilning deslepki sehipisini 20 mingdin oshuq mushteriliri bilen bashlighan.

Érshat esmetof musteqil qazaqistanda nopuzluq gézitlerning birige aylan'ghan, Uyghurlarning söyümlük géziti hésablan'ghan “Uyghur awazi” géziti tarixining 1918-yili neshr qilin'ghan “Sada'iy taranchi” géziti bilen chemberchas baghlinidighanliqini tekitlidi. U bu gézitni ilgiriki oxshimighan yillarda mehemmet ezizof, exmetjan memetof, abdullam meshürof, turdaxun nezerof, yoldash ezematof, muxterjan jumarofqa oxshash talantliq zhurnalistlarning, körünerlik shexslerning bashqurup kelgenlikini bayan qildi.

Érshat esmetof özining bu gézitni 2014-yildin buyan bashqurup kelgenlikini, bu jeryanda gézitni mezmun we shekil jehettin yéngilashqa, oqurmenler sanini köpeytishke tirishchanliq körsetkenlikini éytip ötti..

Melumatlargha qarighanda, “Uyghur awazi” gha mushteri toplashta Uyghur éligha chégradash bolghan, hazir yettisu wilayiti terkibige kiridighan panfilof nahiyesining yurt-jama'et we aktipliri alahide tirishchanliq körsetkeniken.

Yettisu wilayetlik Uyghur medeniyet merkizining re'isi, panfilof nahiyelik “Uyghur awazi” mushterilirini toplash shtabining bashliqi turghanjan zayitof ependi mundaq dédi: “Bizning panfilof nahiyesidiki aktiplar we yurt-jama'et her yilqidek bizning milliy metbu'atlirimiz  ‛Uyghur awazi‚, ‛asiya bügün‚, ‛ili wadisi‚ gézitlirige mushteri toplashta alahide pa'aliyetchanliq körsetti. Bolupmu ‛Uyghur awazi‚ gézitining bu yilliq mushteriler sanini 20 minggha yetküzüsh teshebbusi ahale arisida zor inkas qozghidi. Shunga her bir mehellining yigit bashliri, xanim-qizliri buninggha waqtini, küchini ayimidi. Mushu gézitimizge mushteri toplash mewsumi bashlan'ghandila panfilof nahiyelik Uyghur medeniyet merkizi we uning re'isi azad gayitofning yétekchilikide yighinlar ötküzülüp, her bir yigit béshining aldigha wezipiler qoyuldi. Merkezning bashqarma ezaliri her bir yézigha bérip, xelqqe muraji'et qildi we ana tilimiz, milliy metbu'atimiz, medeniyitimiz toghriliq teshwiqat ishlirini toxtimay élip bardi. Shuning arqisida bizning nahiyemizdiki mushteriler sani bu yili ötken yilgha sélishturghanda yüzdin ashti we netijide bizning nahiye jumhuriyet boyiche aldinqi orunni igilidi. ‛Uyghur awazi‚ mushteriler sanining ösüshi pütkül xelqimizning xushalliqi dep oylaymen.”

Emgekchiqazaq nahiyesi almuta wilayitining eng chong nahiyelirining biri bolup hésablinidu. Biz ene shu nahiyening Uyghur étno-medeniyet merkizi re'isining orunbasari nurjamal hesenowa xanim bilen alaqiliship, u rehberlik qiliwatqan chélek rayonidiki ehwal bilen tonushtuq.

Nurjamal hesenowa bu tewediki barliq yurtlarda mushteri toplash ishlirining alahide jawabkarliq bilen yürgüzülgenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Küz éyining kélishi bilenla chélek tewesi Uyghur étno-medeniyet merkizining shöbe ezalirining bashchiliqida, shundaqla yurtlirimizning medeniyet merkizi re'isliri, yigit bashliri we xanim-qizlar re'isliri, yurt aktipliri bilen xelqimiz yighilghan toy-tökünlerde, nezir-chiraghlarda élan rétide gézitlirimizge mushteri bolushqa chaqirdi. Xanim-qizlirimiz  we yigit bashliri  bilen birlikte ichiwatqan chéyini qoyup, sowghatlargha qarimastin öymu-öy yürüp, tomurida Uyghurning qéni aqqan, milliy ghururi üstün xelqimiz arqisida her yildiki mushteriler sanigha qarighanda artuqi bilen yézip chiqti.”

Nurjamal hesanowa her üch gézitke mushteri toplashni bu qétim artuqi bilen orundighanliqini, hamiylarning bolsa gézitke yézilish mumkinchiliki yoq a'ililerge, mejruh insanlargha, mektep oqughuchilirigha, köp baliliq a'ililerge yardem qolini sozghanliqini alahide tekitlidi. U yene bu jehette oqurmenlerning gézit heqqidiki iltimas-tileklirini, minnetdarliqini gézit rehberlikige yetküzgenlikini éytti.

Ziyaritimizni qobul qilghan qazaq sha'iri, terjiman, qazaqistan yazghuchilar we zhurnalistlar ittipaqlirining ezasi dewlétbék baytursinuli ependi mundaq dédi: “‛Uyghur awazi‚ qazaqistanda chiqiwatqan axbarat-metbu'at boshluqidiki birdinbir oqurmeni bar, orni bar, abruyi bar gézit. Qazaqistan jumhuriyitide 20 milyon xelq ömür süridu. Shuning 300 minggha yéqini Uyghur millitining wekilliri. Shu qandash, tégimiz bir türkiy Uyghur qérindashlirimizning bu gézitining mushteriliri bu yil 20 mingdin éshiptu. Bu, elwette, yaxshi körsetküch. Bügünki künde pütkül alem ijtima'iy taratqulargha, téléfon'gha kirip ketken peytte qeghezdin oquydighan gézitning tirazhining 20 minggha yétishi chong utuq. Bu gézitte méning eserlirim Uyghur tiligha  terjime qilinip, élan qilinip turidu. Men heqqide matériyallarmu bérildi. Uyghur oqurmenliri méni mushu gézit arqiliq tonudi. Bu ikki xelq – qazaq we Uyghurning dostluqigha, hemkarliqigha, birlikige, dölitimizge xizmet qiliwatqan birdinbir neshr epkaridur. Men gézitni tirazhining 20 mingdin éshishi bilen tebrikleymen! qazaq-Uyghur türkiy xelqlirining birliki, hemkarliqi buningdin kéyinmu mustehkemlensun!”

 Melum bolushiche, hazir qazaqistanda yuqirida atalghan neshrlerdin tashqiri yene Uyghur tilida “Ijadkar”, “Intizar”, “Ghunche” zhurnalliri chiqidiken. Ular özlirini özliri teminlise؛ ikkinchi tereptin, bezide ahale we hamiylarning maddiy  qollap-quwwetlishige érishidiken. Ularda Uyghurlarning ana tili, medeniyiti, tarixi, edebiyati heqqide melumatlar dawamliq élan qilip turmaqta.