Doktor susan yoshixara: “Uyghur ayalliri xitayning qosh ziyankeshlikning qurbani bolmaqta”

“Amérika ayallar tinchliq we bixeterlik kéngishi” yéqinda xitay kompartiyesining Uyghur ayallirigha qaratqan qosh ziyankeshliki heqqide bir tetqiqat maqalisi élan qilghan.

Mezkur maqalide lagér shahiti tursun'ay ziyawudunning guwahliqigha asasen Uyghur ayalliri uchrawatqan sistémiliq basqunchiliqqa uchrash, mejburiy tughmas qilinish qatarliq insan qélipidin chiqqan ziyankeshlikler otturigha qoyulghan. Xitay kompartiyesining Uyghur ayallirini Uyghurlargha yürgüzülüwatqan irqiy qirghinchiliqning “Jeng meydani” gha aylandurghanliqi tekitlen'gen.

“Amérika ayallar tinchliq we bixeterlik kéngishi” ning qurghuchisi we re'isi doktor susan yoshixara (Susan Yoshihara) we mezkur kéngeshning tetqiqatchisi pétir tozzi (Peter Tozzi) yazghan bu tetqiqat maqaliside, Uyghur ayallirining jinsiy we étiqadi sewebidin xitay kompartiyesi teripidin qosh ziyankeshlikke uchrawatqanliqigha dunyadiki xelq'araliq qanun organlirining yéterlik diqqet qilmaywatqanliqi eskertilgen.

Maqalide yene Uyghur rayonida qurulghan, az dégende 380 atalmish “Qayta terbiyelesh” lagérida texminen 1 milyondin artuq Uyghurlarning solan'ghanliqi, bu lagérlardiki ayallargha qaritilghan jinsiy tajawuzchiliq we tughmas qilinish ehwalliri nuqtiliq bayan qilin'ghan.

Doktor susan yoshixara xanim bu heqte radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Bu ziyankeshlikning oxshimaydighan yéri shuki, u ayallarni nishan qilghan we üch xil shekilde élip bérilghan. Birinchisi, basqunchiliq. Mejburiy toylashturushmu emeliyette basqunchiliq. Xelq'ara qanun'gha asasen öz raziliqi bolmighan toylashturushning hemmisi basqunchiliq hésablinidu. Basqunchiliq bir jem'iyetning qurulmisini buzidu, buni ashu topluqqa ziyankeshlik qilishni pilanlighanlar obdan bilidu. Shunglashqa ular bir topluqning ayallirigha basqunchiliq qilishni urushning bir taktikisi süpitide ishlitidu. Bolupmu dindar toplumda bir jem'iyetning ayallirining izzitini yer bilen yeksan qilish arqiliq ashu diniy toplumning izzitini yerge urushni meqset qilidu. Ikkinchisi, a'ililerni weyran qilish. Yeni jem'iyetning ichki baghlinishini buzush. A'ilide ayallar, balilar we erler bixeterlikke érishidu. Saghlam bir jem'iyetning uli a'ile. Shunga ayallarni öltürüwétish yaki kéreksiz qiliwétish a'ililerni weyran qiliwétidu. Bu kommunistlarning bashqa topluqlargha yüz yillardin buyan yürgüzüp kéliwatqan siyasiti. Uningdin bashqa ana-bala otturisidiki baghni üzüwétish. Ata-anisi bilen chong bolghan balilarning rohi we jismaniy jehettin saghlam bolidighanliqi tetqiqatlardin ispatlan'ghan heqiqet. Sherqiy türkistandiki diniy we milliy kimliki küchlük a'ililer milletning kimlikini, medeniyitini kéyinki ewladlargha yetküzidighan muhim orun. Shunglashqa xitay kompartiyesi xelqni peqet partiyegila ishendürüsh üchün a'ile otturisidiki tebi'iy baghni üzüwétidu. ”

U yene xitay kompartiyesining Uyghur ayallirigha her türlük ximiyelik dorilarni ishlitish arqiliq ularni ana bolush hoquqidin ömürwayet mehrum qilip rohiy hem jismaniy jehettin tügeshtürgenlikini tekitlep mundaq dédi: “Ana bolush peqet ayallargha bérilgen sowghat. Meyli meniwi ana bolsun yaki jismaniy ana bolsun, u ayallarni özgertidu. Sherqiy türkistanda 70-yillarning axiridin bashlap pilanliq tughutqa baghlan'ghan rehimsiz siyasetler yürgüzülgen. Yeni ayallarning ana bolush hoquqi cheklen'gen we mehrum qilin'ghan. Men yuqirida éytip ötken üch nuqta, yeni mejburiy tughmas qilish, aniliqni weyran qilish, a'ilini buzush, a'ile rishtisini buzush we ayallargha qilin'ghan basqunchiliq bir jem'iyetning qurulmisini nechche ewlad weyran qilidu. ”

U jaza lagérliridiki we lagér sirtidiki Uyghur ayallirigha qilin'ghan her türlük jismaniy we rohiy ziyankeshlikning “Saqaymas jarahet” ni keltürüp chiqirip pütün milletke ziyan salidighanliqini tekitlidi.

Pétir tozzi özining bu tetqiqat témisigha kiriship qalghanliqidiki sewebler heqqide toxtilip mundaq dédi: “Xitay kompartiyesi pütkül bir topluqni yoqitiwétishni nishan qilghan siyasetni yürgüzgen. Uyghur ayalliri xitay kompartiyesining Uyghurlargha qaratqan irqiy qirghinliq siyasitining asasliq obyéktigha aylan'ghan. Yeni Uyghur ayallirini mejburiy tughmas qilish, xitaylar bilen mejburiy toylashturush arqiliq Uyghur nopusini qattiq kontrol qilghan. Yeni addiy qilip éytqanda xitay hökümiti bu milletni pütünley yoqitishni nishanlighan. Xitay hökümitining lagérlargha milyonlighan Uyghurlarni solap ularning milliy we diniy kimlikni yoqitish üchün qayta terbiyelewatqanliqi heqqidiki doklatlarni körginimde nahayiti chöchüdüm. Bu bek adaletsizlik. Mana mushundaq échinishliq ehwallar méning bu tetqiqatlargha kirishimge türtke bolghan. ”

Maqalining axirida tetqiqatchilar amérika hökümitining nechche yildin buyan otturigha qoyulghan shunche pakitlargha qarimay, xitaygha oxshash xelq'ara qa'idilerni buzuwatqan hakimiyet bilen normal alaqe qiliwatqanliqlirini tenqid qilghan.

Pétir tozzi axirda Uyghurlargha yürek sözi barliqni éytip mundaq dédi: “Shuni bilishinglarni ümid qilimen, silerning awazinglar angliniwatidu. Kishiler xitayning silerge yürgüzüwatqan basturushigha diqqet qiliwatidu. Biz siler adaletke érishmigüche küreshni toxtatmaymiz. ”

Amérika ayallar tinchliq we bixeterlik kéngishining resmiy tor bétidiki melumatlargha qarighanda, mezkur kéngesh 2015-yili qurulghan bolup, pütün dunyadiki ayallar we qizlarning erkinliki, izzet-hörmiti we barawerlikini ilgiri sürüshke béghishlan'ghan aqillar ambiri iken.