Yehudiy qirghinchiliqining shahiti: “Uyghur ayallirining xitaylar bilen toy qilishi xitay hökümitining pilani”

Qanche bésim qilsimu biz yenila Uyghur. 2024-Yili 19-féwral

Xitayning bir qisim ijtima'iy taratqulirida Uyghur qizlirini ashkara bazargha salidighan, xitay erlerning xuddi torlardin mal sétiwalghandekla layiq tallash supiliri arqiliqla Uyghur qiz-ayallirini xotunluqqa tallawatqanliqi ipadilinidighan qisqa sinlar tarqilishqa bashlidi.

Uyghurlarning weziyitini eks ettürüp béridighan ijtima'iy taratqu widiyolirini tallap, chet ellerdiki asasliq ijtima'iy taratqularda hembehirlep kéliwatqan amérikadiki lagér shahiti zumret dawut yéqinqi künlerde féyisbuk arqiliq tarqatqan qisqa sinlarda, bir layiq tonushturush supisini bashqurghuchining bir qanche Uyghur ayallirini sichüendiki bir 35 yashliq mashina rémontchiliqi qilidighan xitay erge tonushturuwatqanliqi ipadilinidu. Bu xitay er, bir qanche Uyghur qiz chokanlar ichidin-1 nomurluq Uyghur ayalgha közi chüshkenlikini héyiqmastin éytidu.

U xitay er tonushturuluwatqan Uyghur ayallirining isminimu déyelmey “-1Nomur bolidiken” dep, arqidin uni sichüen'ge kélishke qoshulamdiken dep soraydu? uninggha ulan'ghan xitayche, Uyghurche arilash bolmighur diyaloglar kishini bi'aram qilidu. Mushu teriqide dawamlashqan bu diyalog arisida, layiq tonushturghuchi Uyghur ayal, layiq tonushturush netijisini, yüzi körünmigen emma awazi anglinip turghan bir xitaygha doklat qilidu.

Bu qisqa sinlardiki diqqet qilishqa tégishlik nuqta shuki, xitay ijtima'iylashmaq taratqusida ashkara yolgha qoyulghan bu Uyghur ayallirini xitay erlerge tonushturush tor supisida, Uyghur ayalliri héqiqi süretliri bilen körünsimu ulargha nomur qoyulghan, bashqurghuchining arqisida qizil lozunkigha “Uyghur-xitay toylishish éyi pa'aliyiti” dégen xetler yézilghanliqidin, bu layiq tonushturush supisining xitay da'iriliri teripidin orunlashturulghan we bashqurulidighanliqini ashkarilap béridu.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi tetqiqat merkizining diréktori, doktor hénrik shajiwski (Henryk Szadziewski) shi jinping arzu qilghan we teshebbus qiliwatqan xitaydiki bashqa barliq milletlerni éritip, xitaydin ibaret tek ulus yaritishni meqset qilidighan bu siyasetliride Uyghur ayallirining biwasite ziyankeshlikke uchrighuchilar boluwatqanliqini tekitlidi.

U mundaq dédi: “Xitayning ijtima'iylashmaq taratqu widiyoliri we xitayning dölet bashqurushidiki teshwiqat wasitiliridin ashkarilan'ghan Uyghur-xitay toylishishigha a'it teshwiqat widiyoliridin, shundaqla Uyghur lagér shahitlirining guwahliqliri, xitay hökümitining-2014 yilidin buyan Uyghur diyarida Uyghur ayallirini xitay erlerge toy qilishqa righbetlendürüsh we mejburlash wasitiliri arqiliq kücheytip bériwatqanliqini éniq körsitip bermekte. Shundaqla sistémiliq halda milletler ariliship toy qilishni ilgiri sürüshte, Uyghur ayallirini bu xil jismaniy jehettin assimilyatsiye qilish we rayonda milletlerning ariliship kétishini ilgiri sürüsh arqiliq, muqimliqni ishqa ashurushtiki wasitige aylandurghanliqining özi, xelq'ara irqi qirghinchiliqqa qarshi turush qanunida, insaniyetke qarshi jinayet shekillendüridighanliqi éniq körsitilgen. Halbuki bular, xitayning Uyghur ayalliri üstidiki insaniyetke qarshi jinayetlirini yenimu ilgiriligen halda dawam qiliwatqanliqini körsitip bermekte”.

Buning aldida xitay da'irilirining Uyghur diyarida “Shinjang layiqim medeniyet tarqitish cheklik shirkiti” ning mexsus Uyghur qizlirining xitay ölkilirige bérip turmushluq bolushi üchün hökümet teripidin layihelen'gen, layiq tonushturushni kesip qilghan supa ikenliki ashkarilan'ghanidi. “Shinjang layiqim medeniyet cheklik shirkiti” qiziq liniyesining téléfonni alghan mulazim muxbirimizgha, bu shirketning “Bixeterlik idarisi” (dölet bixeterlik idarisi) hemde “Ürümchi xelq ishliri idarisi” ning mexsus righbetlendürüp qollishi astida mulazimet bashlighanliqini ashkarilighanidi.

Uyghurlar uchrawatqan basturushlar “-21 Esirdiki irqi qirghinchiliq” dep étirap qilinishi bilen bezi mutexessisler, buni aldinqi esirde ikkinchi dunya urushi mezgilide yehudiylar uchrighan chong qirghinchiliq bilen oxshashliqlirini we perqlirini sélishturup analiz qilmaqta.

Uyghur ayallirining xitaylargha mejburiy nikahlinishidek ehwalgha, yehudiy chong qirghinchiliqining tirik shahitliri qandaq baha béridu? bu xil paji'e yehudiy ayalliri üstidimu yüz bergenmu? uning aqiwetliri néme bolghan? bu so'allirimizgha ikkinchi dunya urushi mezgilide, natsistlar gérmaniyesining yehudiylargha qarshi élip barghan zor qirghinchiliqining tirik shahitliridin, amérikadiki samiy stéygmen (Sami Steigmann) jawab berdi.

U mundaq dédi: “Xitaygha toy qilghan bu Uyghur ayalliri ménge yuyushqa uchraydu, assimilyatsiye qilinidu, ularning xitay erdin tughulghan baliliri xitay bolidu, netijide kelgüside Uyghurlargha qarshi xitay üchün xizmet qilidu. Bu xitay hökümitining pilani. Buning tesiri 20 yillarda téximu gewdilik bolidu. Bu paji'eler chong qirghinchiliqqa uchrighan yehudiylardimu yüz bergen. Kommunist hakimiyitidiki sowét ittipaqidimu yüz bergen. Epsus, körüp turuptimizki uning élip kélidighan selbiy aqiwetliri uzun'ghiche dawamlishidu”.

Samiy ependi, xitaygha mejburiy nikahlan'ghan Uyghur ayallarni xuddi mehbuslargha oxshatti. U mundaq dédi: “Bu ayallar xuddi mehbuslargha oxshaydu, ular xitayning assimilyatsiyeni pütünley qobul qilghuche toxtimay ziyankeshlikke, xorlashqa uchrishi mumkin. Bu bir chong mesile, emma uni hel qilish yoli heqqide meslihet bérishke ajizmen. Buni peqet xelq'araliq ortaq tedbir arqiliq axirlashturush mumkin. Xitaygha mejburiy öylen'genlerning qoyup bérilishi üchün, amérika hökümiti bash bolup hökümetlerni xitaygha bésim ishlitishini kücheytish kérek”.

Gerche xitay hökümiti, hazir Uyghur qiz-ayallirini xitaylar bilen toy qilishqa mejburlash wasitilirini qollan'ghanliqini pütünley inkar qilipla qalmay, hetta uni xuddi Uyghur ayallirining ixtiyarliqi bilen yüz bériwatqandek körsitishke urunup kéliwatqan bolsimu, xitaygha toy qilip xitay ölkilirige barghan bir qisim Uyghur ayallirining ilgiri tarqalghan widiyoliridin, Uyghur ayallirining emeliyette amalsizliqtin, himayisizliqtin we her xil bésimlardin hetta bezilirining lagérlargha qamalghan ata yaki aka-inilirini qutquzup qélish üchün, özini qurban qilish bedilide, xitaygha yatliq bolghanliqi hemde ularning xitay erler teripidin sadir qilin'ghan xorluqliri ashkarilan'ghan idi.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi 2022-yili 11-ayda élan qilghan “Uyghur ayallirining mejburiy toylashturulushi: xitay hökümitining sherqiy türkistandiki milletler ara toylashturush siyasiti” serlewhilik chong hejimlik doklatida, xitay hökümiti Uyghur ayallirini xitay erliri bilen toylashturush siyasitini dölet siyasiti süpitide sistémiliq élip barghanliqini, emeliyette bu bir assimilyatsiye siyasiti we medeniyet qirghinchiliqining qorali ikenliki körsitilgenidi. Mezkur doklatta bu xil siyaset Uyghurlarni xitay jem'iyitige singdürüwétishni meqset qilghan bir taktika, dep körsitilgenidi.

Merkizi istanbuldiki “Sherqiy türkistan insan heqliri közitish jem'iyiti” élan qilghan Uyghur ayallirining heq-hoquq depsendichilikliri toghrisida 2023-yilliq doklatidimu, Uyghur ayallarning heq-hoquqlirining éghir derijide depsende qiliniwatqanliqigha alahide orun bérilgen bolup, Uyghur ayallirining xitay dölet memurliri bilen bir yataqta yétip qopushqa mejburlash, xitay amanliq saqlash xadimliri teripidin ayagh asti qilinishqa uchrash, xitaylar bilen mejburiy toy qilishqa zorlash, mejburiy emgek, irqchiliq we milliy kemsitishke uchrawatqanliqi pakitlar bilen körsitilgenidi.

Gerche Uyghurlar bilen xitaylarning toylishish mesilisige a'it éniq sanliq melumatmu yoq bolsimu, emma bu mesile yenila jiddiy jiddiy inkas qozghaydighan derijidiki éghir bir mesile ikenliki melum.