Uyghur balilirining weziyiti b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida otturigha qoyuldi

Amérikadiki Uyghur kishilik hoquq qurulushidin pétér irwin ependi birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi qarmiqida “Xitay barliq balilarning din'gha étiqad qilishini cheklidi” mawzuluq tor yighinida. 2020-Yili 5-öktebir.

5-Öktebir küni, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi qarmiqida “Xitay barliq balilarning din'gha étiqad qilishini cheklidi” mawzuluq bir yandash pa'aliyet ötküzüldi. Yighin, b d t kishilik hoquq kéngishining orunlashturushi we shundaqla “Amérika jubili herikiti” namliq kishilik hoquq teshkilatining qollishi bilen ötküzülgen.

Pa'aliyetke teklip qilin'ghan wekiller xitaydiki Uyghurlar, tibetler we shundaqla falun'gung we xristi'an muritlirining ziyankeshlikke uchrishi, jümlidin shu millet we diniy guruppilargha tewe balilarning diniy hoquqliri mesilisi heqqide söz qildi. Yighindiki guwahchilar we mutexessisler xitay hökümitining birleshken döletler teshkilatining balilar hoquqi ehdinamiside békitilgen diniy erkinlik hoquqini depsende qiliwatqanliqi heqqide melumat berdi.

Yighinda Uyghur balilirining din'gha étiqad qilish, dinni öginish hoquqidin qandaq mehrum qiliniwatqanliqi heqqide amérikadiki Uyghur kishilik hoquq qurulushidin pétér irwin we amérika Uyghur birleshmisidin elfidar iltebir doklat sundi.

Elfidar iltebirning radiyomizgha éytishiche, jubili herikiti teshkilati diniy hoquqliri depsende qiliniwatqan milletlerning mesilisige alahide ehmiyet bérip kelgen teshkilat bolup, ular bu qétim yighinning témisini mexsus balilargha ayrishni muwapiq körgen. Chünki ularning qarishiche, xelq'araliq taratqularda xitayning zulumi heqqide söz bolghanda téma dawamliq halda chonglargha merkezliship qélip, balilarning ehwali yéterlik derijide diqqetke érishelmeywatqaniken. Shunga ular buni özgertish we balilarning weziyitigimu diqqet tartish üchün bu yighinni mexsus balilar üchün orunlashturghaniken.

Mezkur yighinni “Jubili herikiti” teshkilatining ijra'iye bashliqi en buwalda xanim bashqurghan bolup, u aldi bilen sözide b d t balilar hoquqi ehdinamisining 14-maddisida “Herqaysi döletler balilarning pikir, wijdan we din erkinliki hoquqigha hörmet qilishi kérek, herqaysi döletler ata-anilarning hoquqi we mes'uliyetlirige hörmet qilishi kérek. Zörür tépilghanda, döletler balining yétilish iqtidarigha maslashqan asasta balilarning yuqiriqidek hoquqliridin behrimen bolushi üchün purset yaritip bérishi kérek, dep belgilen'gen” dep tonushturdi. U biraq xitay kompartiyesining balilar hoquqlirini izchil depsende qilip kelgenlikini éytip, uni bundaq qilmishlirini toxtitishqa chaqirdi.

Yighinda söz qilghan mutexesslerdin miras fondining tetqiqatchisi emiliy kaw sözide balilarda diniy hoquqning tekitlinishining néme üchün muhimliqini chüshendürüp ötti. U balilarda kichikidin tartipla özining yaritilishi, yarilishi, wijdan we axiret heqqide so'allar peyda bolidighanliqini, bundaq so'allargha qana'etlinerlik jawab tépshning rohiy saghlamliq üchün muhim rol oynaydighanliqini bildürdi. U yene “Balilarda layaqetlik exlaq, wijdan we kishilik pezilet turghuzup chiqishta diniy terbiye intayin muhim rol oynaydu. Xitay kommunist hökümiti balilarning dinni öginish, ata-anilarni balilirigha diniy étiqadini ögitish hoquqidin mehrum qilip, balilarning yaratquchi bilen insan wijdani arisidiki munasiwetlerni öginishini cheklidi, ularni kichikidin tartip yalghuz kompartiyege étiqad qilidighan qilip terbiyelesh arqiliq öz hakimiyitini mustehkemlesh koyida boldi. . .” dédi.

Uyghur kishilik hoquq qurulushining tetqiqatchisi pitir érwin؛ “Uyghurlar hazir irqiy qirghinchiliqqa uchrawatidu we xitay hakimiyitining buni ijra qilishtiki usullirining biri Uyghur balilirini ata-aniliridin ayrish” dédi. U 2017-yili lagér tüzümi bashlan'ghanda lagér tutqunlirining balilirini yighiwalidighan yétimxana qurulushlirining teng bashlan'ghanliqini, xitayning Uyghur balilirini ata-aniliridin juda qilish arqiliq öz yiltizi, medeniyitidin uzaqlashturuwatqanliqini eskertip buning xelq'ara irqiy qirghinchiliqqa qarshi turush ehdinamisidiki irqiy qirghinchiliqqa bérilgen izahatlargha pütünley bap kélidighanliqini eskertti.

Amérika Uyghur birleshmisining katipi elfidar iltebir Uyghur balilirining a'ile méhridin juda qilin'ghanliqini éytti. U mundaq dédi: “B d t balilar hoquqi ehdinamiside balilarning xaraktérining saghlam we mukemmel yétilishi üchün a'ile muhiti ichide, xushalliq, muhebbet we chüshinish keypiyatida ösüp yétilishi kérek, déyilgen. Xitay hökümiti özi qol qoyghan bu ehdinamige xilap heriketlerni qilmaqta. Uyghurlarning ana yurtida, xitay hökümiti minglighan Uyghur balilirini, a'ilisidin, mehellisidin we yiltizidin qomurup tashlap, ularni milliy we diniy kimlikidin mehrum qilmaqta.”

Elfidar Uyghur balilirining xitayning ménge yuyush herikitining qurbanlirigha aylan'ghanliqini tekitlep, yighin anglighuchilirini, xelq'ara jama'etni Uyghurlargha yürgüzülüwatqan irqy qirghinchiliqni toxtitishqa we xitay kommunistliri teripidin oghurlan'ghan bir ewlad Uyghur balilirini qutquzuwélishqa chaqirdi.

U buning üchün her bir kishining qolidin kelgenche tirishchanliq körsitishi kéreklikini éytti we “Men anglighuchilardin xitayning küchidin qorqushni bir chetke qayrip qoyup, Uyghur wetinide yüz bergenlerni irqiy qirghinchiliq dep tonupla qalmay, derhal heriketke kélip Uyghur xelqining azab-oqubetlirini toxtitishini ötünimen. Biz héch bolmighanda xitayning jaza lagérliridiki Uyghurlarning mejburiy emgiki bilen ishlepchiqarghan éksport mehsulatlirini sétiwalmasliq, yuqiri pen-téxnikini xitaygha satmasliq we bu arqiliq uning bu téxnikini puqralirini orwélche nazaret qilish üchün ishlitishining aldini élish arqiliq zulumgha ortaq bolmasliqimiz kérek. . .” dégenlerni bayan qildi.

Melum bolushiche, bu qétim Uyghur balilirining mesilisining b d t kishilik hoquq kéngishi qarmiqidiki bir yighinda otturigha qoyulushining ehmiyiti intayin zor bolup, jübili herikiti teshkilatimu Uyghur balilirining mesilisi üstide dawamliq xizmet qilidighanliqini bildürgen.