قەلبىنۇر كامال: «ئۇرۇق-تۇغقانلىرىمدىن 8 كىشى لاگېردا»

تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلار يۇرتىدىكى ئاتا-ئانىلىرى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرى بىلەن تېلېفون ئالاقىسى ئۈزۈلۈپ قالغانلىقتىن، ئۇلارنىڭ بەزىلىرى ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا گۇۋاھلىق بېرىپ سىن كۆرۈنۈشلىرىنى تارقاتسا، يەنە بەزىلىرى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىغا ئوخشاش خەلقئارالىق ئورگانلارغا ئەرز يېزىپ، ئاتا-ئانا ۋە بالا-چاقىلىرىنىڭ ئىز-دېرىكىنى ئېلىشقا تىرىشماقتا. تۈركىيە پۇقرالىقىغا ئۆتكەن بەزى ئۇيغۇرلار تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىغا خەت يېزىپ، ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ ئىز-دېرىكىنى ئېلىشقا تىرىشماقتا.

ئىستانبۇلدا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلاردىن قەلبىنۇر كامال خانىم زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ، ئۆزىنىڭ ئائىلە ئەزالىرى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرىدىن بولۇپ، جەمئىي 8 كىشىنىڭ جازا لاگېرلىرىدا ئىكەنلىكى توغرىسىدا ئېنىق ئۇچۇرغا ئېرىشكەنلىكىنى بايان قىلدى.

قەلبىنۇر كامال خانىم 2012-يىلى 8-ئايدا 3 بالىسىنى ئېلىپ تۈركىيەگە كەلگەن بولۇپ، ھازىر ئىستانبۇل شەھىرىدە ياشىماقتا.

قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ ئاكىسىنىڭ ئوغلى ۋىسال شەمشىدىن ئادىل 1994-يىلى 8-ئاينىڭ 23-كۈنى غۇلجىدا تۇغۇلغان بولۇپ، ئۇ 2017-يىلى10-ئايدا ئۈرۈمچىدىن لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن. ئۇنىڭ ھازىرغىچە ھېچقانداق ئىز-دېرىكى يوق ئىكەن. ئۇ 2016-يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ بىناكارلىق ۋە قۇرۇلۇش كەسپىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن شىنجاڭ 7ئا لايىھەلەش شىركىتىدە ئىشلەۋاتقان ئىكەن.

ئىليار ئىبراھىم قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ بىر نەۋرە ئاكىسى بولۇپ، ئۇ 1969-يىلى 7-ئاينىڭ 20-كۈنى غۇلجا شەھىرىدە تۇغۇلغان ئىكەن. ئۇ شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن مايتاغ 1-ئوتتۇرا مەكتەپتە 20 يىل ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىگەن ئىكەن. قەلبىنۇر خانىم نەۋرە ئاكىسى ئىليار ئىبراھىمنىڭ 2017-يىلى 12-ئايدا لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەنلىك ئۇچۇرىنى ئاشكارا قىلدى.

ئىلمۇرات ئىبراھىم بولسا 2017-يىلى 8-ئاينىڭ 25-كۈنى لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن. ئۇ قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ بىر نەۋرە ئىنىسى بولۇپ، 1978-يىلى 12-ئاينىڭ 22-كۈنى غۇلجىدا تۇغۇلغان ئىكەن. ئىلمۇرات خىتايچە مەكتەپتە ئوقۇغان بولۇپ، غۇلجا شەھەرلىك تاكسى شىركىتىدە تاكسىچىلارغا دەرس بېرىدىكەن. قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ ئېيتىشىچە، ئۇ 2017-يىلى 8-ئاينىڭ 25-كۈنى لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن.

قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ بىلدۈرۈشىچە، خىتاي ئۇنىڭ ئۇرۇق-تۇغقانلىرىدىن جەمئىي 8 كىشىنى لاگېرغا ئېلىپ كەتكەن. ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئۇنىڭ قېينىئاكىسى سەيپىدىن سېتىۋالدى بىلەن يەڭگىسى مەرھابا يارمەمەت خانىممۇ بار ئىكەن. سەيپىدىن سېتىۋالدى1960-يىلى 4-ئاينىڭ 14-كۈنى غۇلجا شەھىرىدە تۇغۇلغان بولۇپ، تىجارەت بىلەن شۇغۇللىنىدىكەن. ئۇنىڭ يەڭگىسى مەرھابا يارمەمەت 1965-يىلى 4-ئاينىڭ 25-كۈنى غۇلجا شەھىرىدە تۇغۇلغان ئىكەن. ئەر-ئايال ئىككىسى 2018-يىلى 2-ئايدا لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن ئىكەن.

مەلۇم بولغىنىدەك 1991-يىلى سوۋېتلار ئىتتىپاقى يىمىرىلىپ، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى تۈركىي تىللىق جۇمھۇرىيەتلەر مۇستەقىللىقىغا ئېرىشكەندىن كېيىن، ئۇيغۇرلار بۇ دۆلەتلەرگە بېرىپ-كېلىپ تىجارەت قىلىشقا باشلىغان. قەلبىنۇر خانىمنىڭ ئاكىسىنىڭ دوستلىرىدىن ئابدۇغېنى تۇرسۇن قازاقىستان بىلەن غۇلجا ئوتتۇرىسىدا تىجارەت قىلىدىكەن. ئۇ 2017-يىلى 6-ئايدا قازاقىستاندىن قايتىشىدا ئۈرۈمچى ئايرودرومدا تۇتۇپ كېتىلگەن. قەلبىنۇر كامال خانىم بۇ ھەقتە ئىگىلىگەن مەلۇماتلىرىنى بىز بىلەن ئورتاقلاشتى.

قەلبىنۇر خانىمنىڭ ئاكىسىنىڭ ئاغىنىلىرىدىن توختاجى ئابدۇقادىرمۇ غۇلجا بىلەن قازاقىستان ئوتتۇرىسىدا تىجارەت قىلىدىغان كىشى بولۇپ، ئۇ 2017-يىلى 11-ئايدا قازاقىستاندىن قايتىپ قورغاسقا كەلگەندە تۇتۇپ كېتىلگەن ئىكەن.

قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ تۇغقىنى زۆھرە تاشمەمەت 1989-يىلى 9-ئاينىڭ 25-كۈنى غۇلجىدا تۇغۇلغان بولۇپ، ئۇ 2016-يىلى ئىستانبۇل تىجارەت ئۇنىۋېرسىتېتى بانكىچىلىق ۋە پۇل-مۇئامىلە كەسپىنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن 2016-يىلى 7-ئايدا ۋەتەنگە قايتىپ كەتكەن. ئۇ 2017-يىلى 4-ئايدا لاگېرغا ئېلىپ كېتىلگەن بولۇپ، 21 ئاي لاگېردا تۇرغاندىن كېيىن نېرۋا كېسىلىگە گىرىپتار بولۇپ قالغانلىقى مەلۇم. قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ ئېيتىشىچە، ئۇلارنىڭ ئۆيىگە كۆزەتكۈچى سۈپىتىدە ئىككى خىتاينى ئورۇنلاشتۇرۇپ قويغان ئىكەن.

«ئۇرۇق-تۇغقانلىرىڭىزنى خىتاي دائىرىلىرى نېمە گۇناھ بىلەن ئەيىبلەپتۇ» دېگەن سوئالىمىزغا جاۋاب بەرگەن قەلبىنۇر كامال خانىم ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ ھېچ بىر «گۇناھى» نى بىلمەيدىغانلىقىنى، ھەممىسىنىڭ سەمىمىي، ئاق كۆڭۈل ۋە ئوقۇغان كىشىلەر ئىكەنلىكىنى، خىتاينىڭ ھازىر ئۇيغۇرلارنىڭ كۆپىنى قارا-قويۇق تۇتۇپ-سولاپ، ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقىنى ئىلگىرى سۈردى.

قەلبىنۇر كامال خانىمنىڭ تۇتۇپ كېتىلگەن تۇغقانلىرىدىن سەيپىدىن سېتىۋالدى بىلەن مەرھابا يارمەمەت خانىمنىڭ قىزى مۇختەبەر خانىم تۈركىيەدە چىش دوختۇرلۇق كەسپىنى ئوقۇپ، كىنىشكا ئالغاندىن كېيىن ھازىر قەيسەرىدە ئىشلىمەكتە. ئۇ 2018-يىلى 2-ئايدىن تارتىپ ئاتا-ئانىسى بىلەن ئالاقىسىنىڭ ئۈزۈلۈپ قالغانلىقىنى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئاتا-ئانىسىنى نېمە «جىنايەت» بىلەن ئەيىبلەپ لاگېرغا ئېلىپ كەتكەنلىكىنى ئېنىق بىلمەيدىغانلىقىنى بايان قىلدى.

تونۇلغان سەنئەتكار ئابدۇرېھىم ھېيتنىڭ خىتاي تۈرمىسىدە ئۆلگەنلىك خەۋىرى تۈركىيەدىكى ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا تارقالغاندىن كېيىن، 9-فېۋرال كۈنى تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى بايانات ئېلان قىلىپ، «خىتاينىڭ 21-ئەسىردە مىليونلارچە ئۇيغۇرلارنى لاگېرغا قامىشى ئىنسانىيەت ئۈچۈن بىر نومۇس» دېگەن ئىدى. شۇنىڭدىن كېيىن تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلار «مەنمۇ ئۇيغۇر» پائالىيىتى ئارقىلىق يۇرتلىرىدىكى ئاتا-ئانا ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ ئىز-دېرىكىنى قىلماقتا.