Уйғурлар мәсилиси тунҗи қетим “мюнхен хәвпсизлик кеңиши” дә оттуриға қоюлди

17-Феврал германийәниң мюнхен шәһиридә башланған 59-нөвәтлик “мюнхен хәвпсизлик кеңиши” йиғини 19-феврал ахирлашти. Баш темиси дунядики хәвпсизлик амиллирини нуқтилиқ музакирә қилишқа беғишланған бу йиғинға бу қетим 100 гә йеқин дөләттин кәлгән 650 дин артуқ мәшһур дөләт әрбаблири қатнашқаниди. Уларниң арисида президентлар, министирлар, һәрбий қоманданлар, истихбарат хадимлири вә юқири дәриҗилик сиясий анализчилар бар иди.

Диққәтни һәммидин бәкрәк тартқини, толиму зор дағдуға билән өткүзүлгән юқири дәриҗилик дөләт әрбаблириниң бу нөвәтлик йиғиниға тунҗи қетим бир уйғурниң қатнишиши болди. Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди уйғурларға вакалитән бу йиғинға тәклип қилинғаниди.

3 Күндин буян иҗтимаий таратқуларда долқун әйса әпәндиниң йиғин җәрянида америка авам палатасиниң сабиқ рәиси нәнси пилосе, әнглийәниң баш министири риши сунак билән көрүшкән сүрити вә йүзлигән юқири дәриҗилик дөләт әрбаблири қатарида, алдинқи рәтләрдә олтуруп йиғинға қатнишиватқан көрүнүшлири кәң тарқилип, уйғурларни һаяҗанландурған. Бәзиләр: “буниңдин уйғурлар мәсилисиниң қайси дәриҗидә хәлқаралашқанлиқини көрүвалғили болиду” дегән хуласини чиқиришқан.

RFA/Ekrem

Биз бүгүн 20-феврал күни “мйунхен хәвпсизлик кеңиши” йиғиниға қатнашқан бу тунҗи уйғурни зийарәт қилғанда, униңға қойған тунҗи соалимиз “йиғинда уйғурлар мәсилиси тилға елиндиму?” дегәндин ибарәт болди. Долқун әйса әпәнди мәзкур йиғинда уйғурлар мәсилисиниң оттуриға қойулғанлиқини тилға алди. Униң билдүрүшичә, йиғинда америка дөләт рәһбәрлиридин башқа, әнглийә баш министири риши сунак уйғур дийарида инсанларниң җаза лагерлириға соланғанлиқи вә мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқидәк еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликиниң йүз бериватқанлиқини байан қилған. Чехийә пайтәхти пирага шәһириниң шәһәр башлиқи болса ‛милйонлиған уйғурларниң җаза лагерлириға қамалғанлиқини, айалларниң туғмаслиқ оператсийәси қилиниватқанлиқини, дунйа украинаниң кәйнидә туруватқанда, хитайниң русийәниң кәйнидә туруватқанлиқини‚ тилға алған. “мйунхен хәвпсизлик кеңиши” йиғининиң тәшкиллигүчиси вә рийасәтчиси киристоф һойисген әпәндиму дунйада зулумға учраватқан милләтләрни саниғанда уйғурлар мәсилисигә сәл қарашқа болмайдиғанлиқини тилға елип өткән.

Долқун әйса әпәнди сөзидә, уйғур ирқий қирғинчилиқиниң қурбаниға айлиниватқан бир милләтниң әзаси болуш сүпити билән, өзиниң бу ирқий қирғинчилиқни йолға қоюватқан хитай һакимийитиниң вәкиллири билән бир сорунда олтуруп дуня тинчлиқи мәсилисигә пикир қатнаштуруш пурситигә еришкәнликидин пәхирләнгәнликини ипадә қилди. У йиғин җәрянида йәнә көплигән дөләтләрниң рәһбәрлири билән учурушуп, уйғурлар мәсилисини аңлитиш пурситигә еришкән.

RFA/Ekrem

“мюнхен хәвпсизлик кеңиши” йиғинида уйғурлар үчүн әһмийәтлик болған йәнә бир иш, йиғин ечиливатқан баварийә сарийида “хитайниң дөләт һалқиған бастурушлири вә назарити” дегән темида өткүзүлгән ахбарат елан қилиш йиғини болған. Бу йиғинни д у қ билән хәлқара инсан һәқлирини көзитиш тәшкилати бирликтә уюштурған. Йиғинда фирансийәдики лагер шаһити гүлбаһар һативаҗи җаза лагерлири һәққидә гуваһлиқ бәргән. Долқун әйса әпәнди бу йиғинни өткүзүш үчүн “мюнхен хәвпсизлик кеңиши” саһибханлириниң зор етибариға еришкәнликини тәкитлиди.

“мюнхен хәвпсизлик кеңиши” йиғини 1963-йилидин буян һәр йили февралда өткүзүлүп келиватқан болуп, юқири дәриҗилик дөләт әрбаблири қатнишидиған бу йиғинниң асаслиқ музакирә темиси дуня хәвпсизлики мәсилисидин тәдриҗий һалда һалқип, бүгүнгә кәлгәндә кишилик һоқуқ, килимат мәсилиси һәм пән-техника вә иқтисадий тәрәққият мәсилилиригә қәдәр кеңәйгән.