Uyghurlar mesilisi tunji qétim “Myunxén xewpsizlik kéngishi” de otturigha qoyuldi

17-Féwral gérmaniyening myunxén shehiride bashlan'ghan 59-nöwetlik “Myunxén xewpsizlik kéngishi” yighini 19-féwral axirlashti. Bash témisi dunyadiki xewpsizlik amillirini nuqtiliq muzakire qilishqa béghishlan'ghan bu yighin'gha bu qétim 100 ge yéqin dölettin kelgen 650 din artuq meshhur dölet erbabliri qatnashqanidi. Ularning arisida prézidéntlar, ministirlar, herbiy qomandanlar, istixbarat xadimliri we yuqiri derijilik siyasiy analizchilar bar idi.

Diqqetni hemmidin bekrek tartqini, tolimu zor daghdugha bilen ötküzülgen yuqiri derijilik dölet erbablirining bu nöwetlik yighinigha tunji qétim bir Uyghurning qatnishishi boldi. D u q re'isi dolqun eysa ependi Uyghurlargha wakaliten bu yighin'gha teklip qilin'ghanidi.

3 Kündin buyan ijtima'iy taratqularda dolqun eysa ependining yighin jeryanida amérika awam palatasining sabiq re'isi nensi pilosé, en'gliyening bash ministiri rishi sunak bilen körüshken süriti we yüzligen yuqiri derijilik dölet erbabliri qatarida, aldinqi retlerde olturup yighin'gha qatnishiwatqan körünüshliri keng tarqilip, Uyghurlarni hayajanlandurghan. Beziler: “Buningdin Uyghurlar mesilisining qaysi derijide xelq'aralashqanliqini körüwalghili bolidu” dégen xulasini chiqirishqan.

RFA/Ekrem

Biz bügün 20-féwral küni “Myunxén xewpsizlik kéngishi” yighinigha qatnashqan bu tunji uyghurni ziyaret qilghanda, uninggha qoyghan tunji so'alimiz “Yighinda uyghurlar mesilisi tilgha élindimu?” dégendin ibaret boldi. Dolqun eysa ependi mezkur yighinda uyghurlar mesilisining otturigha qoyulghanliqini tilgha aldi. Uning bildürüshiche, yighinda amérika dölet rehberliridin bashqa, en'gliye bash ministiri rishi sunak uyghur diyarida insanlarning jaza lagérlirigha solanghanliqi we mejburiy emgekke séliniwatqanliqidek éghir kishilik hoquq depsendichilikining yüz bériwatqanliqini bayan qilghan. Chéxiye paytexti piraga shehirining sheher bashliqi bolsa ‛milyonlighan uyghurlarning jaza lagérlirigha qamalghanliqini, ayallarning tughmasliq opératsiyesi qiliniwatqanliqini, dunya ukrainaning keynide turuwatqanda, xitayning rusiyening keynide turuwatqanliqini‚ tilgha alghan. “Myunxén xewpsizlik kéngishi” yighinining teshkilligüchisi we riyasetchisi kiristof hoyisgén ependimu dunyada zulumgha uchrawatqan milletlerni sanighanda uyghurlar mesilisige sel qarashqa bolmaydighanliqini tilgha élip ötken.

Dolqun eysa ependi sözide, Uyghur irqiy qirghinchiliqining qurbanigha ayliniwatqan bir milletning ezasi bolush süpiti bilen, özining bu irqiy qirghinchiliqni yolgha qoyuwatqan xitay hakimiyitining wekilliri bilen bir sorunda olturup dunya tinchliqi mesilisige pikir qatnashturush pursitige érishkenlikidin pexirlen'genlikini ipade qildi. U yighin jeryanida yene köpligen döletlerning rehberliri bilen uchurushup, Uyghurlar mesilisini anglitish pursitige érishken.

RFA/Ekrem

“Myunxén xewpsizlik kéngishi” yighinida Uyghurlar üchün ehmiyetlik bolghan yene bir ish, yighin échiliwatqan bawariye sariyida “Xitayning dölet halqighan basturushliri we nazariti” dégen témida ötküzülgen axbarat élan qilish yighini bolghan. Bu yighinni d u q bilen xelq'ara insan heqlirini közitish teshkilati birlikte uyushturghan. Yighinda firansiyediki lagér shahiti gülbahar hatiwaji jaza lagérliri heqqide guwahliq bergen. Dolqun eysa ependi bu yighinni ötküzüsh üchün “Myunxén xewpsizlik kéngishi” sahibxanlirining zor étibarigha érishkenlikini tekitlidi.

“Myunxén xewpsizlik kéngishi” yighini 1963-yilidin buyan her yili féwralda ötküzülüp kéliwatqan bolup, yuqiri derijilik dölet erbabliri qatnishidighan bu yighinning asasliq muzakire témisi dunya xewpsizliki mesilisidin tedrijiy halda halqip, bügün'ge kelgende kishilik hoquq, kilimat mesilisi hem pen-téxnika we iqtisadiy tereqqiyat mesililirige qeder kéngeygen.