“Uyghur irqiy qirghinchiliqining jawabkarliqini sürüshtürüsh we jazalash qanun layihesi” amérika dölet mejliside tonushturuldi

Amérika dölet mejlis ezaliri xitay hökümiti Uyghurlargha qaritiwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetke taqabil turushni kücheytish üchün H.R. 8124 Nomurluq “Uyghur irqiy qirghinchiliqining jawabkarliqini sürüshtürüsh we jazalash qanun layihesi” tüzüp chiqti.

Bu qanun layihesi amérika awam palata ezasi kiris simis (Chris Smith) we awam palata ezasi tom suzi (Tom Suozzi) teripidin tonushturulghan bolup, ular öz nöwitide yene amérika dölet mejliside qurulghan “Uyghur guruppisi” ning birleshme re'isliridur.

Melum bolushiche, bu qanun layihesi 2020-yili awam palata ezasi yang kim xanim teripidin tonushturulghan “Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanuni” diki maddilarni asas qilip turup, Uyghur irqiy qirghinchiliqi bilen shughulliniwatqan xitay kompartiyesi we uning ezalirigha yürgüzülgen jazani kéngeytishni we Uyghur diyasporasigha bolghan qollashni ashurushni meqset qilip tüzülgen iken.

Dölet mejlisidiki “Uyghur guruppisi” ning qurulushida muhim rol oynighan Uyghur herikiti teshkilati re'isi roshen abbas xanimning radiyomizgha bildürüshiche, mezkur qanunning eng muhim nuqtisi Uyghurlargha qaritiliwatqan zulumda rol alghan kishilerni jazalashni kücheytishtin ibaret iken. U mundaq deydu:

“Bu qanun layihesi xitay hökümiti sherqiy türkistanda yürgüzüwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlerde rol oynawatqan xitay emeldarlirini jazalashni meqset qilidu. U tutqun qilish, mejburiy emgek, ten jazasi, sistémiliq basqunchiliq, mejburiy bala chüshürüsh qatarliq jinayetlerni jazalashning hemmisige tetbiqlinidu”.

Melum bolushiche, “Uyghur irqiy qirghinchiliqining jawabkarliqini sürüshtürüsh we jazalash qanun layihesi” amérikadiki memuriy organlarning jaza tedbirlirini téximu etrapliq yolgha qoyulushini ilgiri sürüshni, Uyghurlargha qaritiliwatqan mejburiy bala chüshürüsh we tughut cheklesh siyasetliride rol oynighan shexslerning amérikigha kirishini cheklesh, yuqiri derijilik xitay emeldarlirining hazirqidek soraqsiz qélishini bikar qilish hemde chégradin kirishi ret qilin'ghanlargha a'it ehwallarni ammigha ashkarilash qatarliq mezmunlarni öz ichige alidiken.

Bu qanun layihesi yene, Uyghur diyasporasidikilerge bolghan her türlük qollashni ashurush, zulumgha uchrighuchilargha pisxika jehettin yardem bérish, Uyghur medeniyitini qoghdash ishlirigha meblegh ajritish, xitay hökümitining Uyghur irqiy qirghinchiliqni inkar qilidighan teshwiqatlirigha qarshi turush istratégiyesini békitish, amérikadiki dölet organliri we shirketlerning mejburiy emgekke chétishliq xitay shirketliri bilen soda qilishini cheklesh, ichki eza etkeschilikini tosush qatarliq mezmunlarnimu öz ichige alidiken.

Roshen abbas xanim amérika dölet mejliside “Uyghur guruppisi” qurulup uzun ötmeyla bu qanunning tonushturulushini qarshi aldi we buni Uyghurlargha qaritiliwatqan irqiy qirghinchiliqni ayaghlashturushta téximu emeliy heriketlerning bolidighanliqining ipadisi, dep körsetti.

Uyghur herikiti teshkilati bu heqte élan qilghan mexsus bayanatida, amérika dölet mejlisidiki barliq ezalarni bu qanun layihesini qollashqa we tézdin maqullap chiqishqa chaqirip, “Uyghur qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi turush jinayitige shérik bolghanlar choqum jazasini tartishi kérek” dep körsetken.

Amérika Uyghur birleshmisi re'isi elfidar iltebirmu bayanattiki sözide, “Bu qanun layihesi ‛insanlarning izzet-hörmiti we ghururini qoghdashning iqtisadiy we siyasiy menpe'ettin üstün orunda turushi kéreklikini yene bir qétim tekitlidi, u Uyghur irqiy qirghinchiliqigha chétishliq emeldarlargha ularning hamini bir küni jawabkarliqqa tartilidighanliqi, insaniyetke qarshi élip bériliwatqan bu jinayetlerning choqum axirlishishi kérekliki toghrisida küchlük signal béridu” dégen.

“Uyghur irqiy qirghinchiliqining jawabkarliqini sürüshtürüsh we jazalash qanun layihesi” (UGASA) resmiy qanun'gha aylinish üchün bir qatar jeryanlar ketsimu, biraq uning tonushturulushi amérika dölet mejlisidiki her ikki partiyege tewe bolghan ezalarning Uyghur élide dawam qiliwatqan zulumni ayaghlashturush iradisini namayan qilip bermekte.