“Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” amérika awam palatasida mutleq yoquri awaz bilen maqulluqtin ötti

Xitayning Uyghurlargha qaritilghan éghir basturushlirigha qarshi xelq'araliq awazlar barghanséri yükselmekte. 7-Dikabir küni amérika awam palatasining re'isi nensiy pélosi xanim, béyjingning kishilik hoquq depsendichilikige a'it mes'uliyiti sürüshtüridighan bir qatar qanun layiheliri heqqide mexsus bayanat élan qilghan idi.

Bayanatta awam palatasi xitay xelq jumhuriyiti sadir qilghan kishilik hoquq depsendichiliki seweblik 1155-nomurluq “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” bilen xitayning uyghulargha qaratmiliq élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlirini eyiblesh heqqidiki qarar layihesi we xelq'ara olimpik komitétining kishilik hoquq wedisige emel qilmighanliqini eybligenliki heqqidiki qarar layihesidin ibaret bir qanun layihesi we ikki qarar layihesini maqullashqa teyyarliq qiliwatqanliqini bildürgenidi.

8-Dikabir küni nensiy pélosi xanim muxbirlarni kütiwilish yighinda söz qilip mundaq dédi: “Men bügün bu yerde boluwatqan ishlardin intayin pexirlinimen. Awam palatasi yene özining bashlamchiliq rolini jari qildurup bir qatar qanun layiheler arqiliq béyjinggha éniq signal berdi. Béyjingning Uyghurlargha qaratmiliq yürgüzüwatqan jinayiti ‛irqiy qirghinchiliq‚ hisablinidu. Bu choqum derhal axirlishishi kérek. Men her da'im deymen, eger biz amérikaning soda menpe'eti sewebidin xitaydiki kishilik hoquqni tilgha almisaq we kishilik hoquqni qoghdash üchün heriket qilmisaq, biz dunyaning her qandaq bir yéridiki kishilik hoquq depsendichilikliri heqqide sözleydighan exlaqiy salahiyitimizni yoqtip qoyimiz. Bu hepte b d t ning ‛irqiy qirghinchiliqning aldini élish ehdinamisi‚ we ‛kishilik hoquq xitabnamisi‚ imzalan'ghanliqigha 73 yil boldi. Xitayning dunya soda teshkilatigha kirginige 20 yil bolghan bügünki künde xitay Uyghurlargha qarita ‛irqiy qirghinchiliq‚ yürgüzüwatidu. Bu hepte prézidént baydin rehberlikide démokratiye boyiche dölet bashliqliri yighini échilidu. Bu yighin neq waqtida échilghan bir yighin boldi. Shunga mushu pursettin paydilinip, kishilik hoquq mesililirini otturigha qoyimiz. Prézidént da'im: ‛biz da'im démokratiye bilen mustebitlikning arisida sinaqqa duch kélimiz, ‚ deydu. Men prézidéntning bu hepte béyjing olimpik musabiqisini diplomatik bayqut qilghanliqni tebirikleymen!”

U yene mundaq dédi: “Biz tenheriketchilerni qollaymiz. Lékin xelq'araliq olimpik komititining ‛irqiy qirghinchiliq‚ ötküzüwatqan döletke héch ish bolmighandek mu'amile qilishni chüshen'gili bolmaydu. Biz ötken heptidiki yighinimizda tilgha alghinimizdek xitay xelq jumhuriyiti Uyghurlarni lagérlargha solap, éghir qiyn-qistaqqa élish, mejburiy emgekke sélish qatarliq nahayiti éghir wehshiyliklerni yürgüzüwatidu. Awam palata ezasi jim mikgowérn qatarliqlar sun'ghan ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi‚ Uyghur mejburiy emgiki arqiliq ishlepchiqirilghan mehsulatlarning amérika bazirigha kirishini pütünley chekleydu. Bu qanun layihesi bizning ishchilirimizning mejburiy emgekke séliniwatqan ishchilar bilen riqabetlishishining aldini alidu. Men parlaméntta sunulidighan ‛irqiy qirghinchiliq‚ heqqidiki bashqa qarar layihelirinimu qollaymen. Bashta éytip ötkinimdek, eger biz soda menpe'eti sewebidin xitaydiki kishilik hoquqni tilgha almisaq, kishilik hoquq depsendichilikliri heqqide sözleydighan barliq salahiyitimizni yoqitip qoyimiz.”

Bügün, yeni 8-dékabir küni chüshtin kéyin amérika awam palatasida awazgha qoyulghan “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” mutleq yuqiri awaz bilen maqulluqtin ötti. Amérika awam palatasining 428 neper ezasining birdek qollap bélet tashlishi, peqet bir nepirining qarshi turushi bilen muweppeqiyetlik halda testiqlandi.

Amérika diniy erkinlik komitétining 2020-yili 13-mart künidiki bayanatigha asaslan'ghanda, bezi dangliq amérika shirketlirini oz ichige alghan nurghun karxanilarning Uyghur mejburiy emgek küchlirini ishlitishke biwaste chétishliq ikenliki tekitlinip, “Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanun layihesi” amérika awam we kéngesh palatalirida sunulghan. Mezkur qanun layihesi amérika awam palata ezasi jim mikgowérn bilen kéngesh palata ezasi marku rubiyo teripidin otturigha qoyulghan bolup, eger “Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanun layihesi” ongushluq mequlluqtin ötse, herqandaq mejburiy emgekke chétishliq mehsulatining amérika bazirigha kirishi cheklinidighanliqi bildürülgen idi.

Kommunizm qurbanliri xatire sariyi fondining xitay ishliri tetqiqatchisi adriyan zénizmu Uyghur rayonidiki irqiy qirghinchiliqni toxtitish üchün “Uyghur mejburi emgikining aldini élish qanun layihesi” ning maqulluqtin ötüshining intayin muhim ikenlikini tekitligen idi.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanun layihesi” we bashqa ikki qarar layihesining amérika awam palatasi teripidin maqullan'ghanliqi heqqide toxtilip mundaq dédi: “Amérikaning bu qararliri bashqa dimokratik döletlerningmu amérikani ülge qilip, sherqi türkitandiki mejburiy emgekni toxtitish üchün mushuninggha oxshash qararlani élishida muhim rol oynaydu.”

Baydén hökümiti 6-dékabir xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan “Irqiy qirghinchiliqi” seweblik béyjing qishliq olimpikini diplomatik bayqut qilidighanliqini élan qilghan kéyin, en'giliye, awstraliye, yingi zélandiye, litiwa we kanadamu bu sepke qétilip, 2022-yilliq béyjing qishliq olimpik tenheriket musabiqisini diplomatik bayqut qilidighanliqini jakarlighan idi.