Közetküchiler: “Ürümchidiki ot apiti Uyghur milliy rohini yalqunjatti”

Muxbirimiz gülchéhre
2022.12.05
urumchi-ot-yardem.jpg Tajsiman wirus (COVID-19) qamali mezgilide ürümchidiki égiz binada yüz bergen ot apitide yarilan'ghanlargha qan teqdim qilish elani arqiliq méhribanliq bildürgen Uyghur yash. 2022-Yili noyabir.
Social Media

Xitay da'iriliri “Yuqumni nölge chüshürüsh” bahanisida ürümchidiki ahalilerni öylirige qamap qoyghili 100 kündin ashqanda, éghir ot apiti yüz berdi. 24 -Noyabir yüz bergen bu paji'elik ot apitide ölgen we yarilan'ghanlar sanining dawamliq éshiwatqanliqi melum. Ürümchi ahalilirining neq meydandin tartip ijtima'iy taratqulargha yollighan widiyo we sin körünüshliri, shundaqla radiyomizning ürümchige téléfon qilip ewal igilishi dawamida, ot apitining yüz bérishi we shunche köp ademning binadin qéchip chiqalmay ölüshige da'irilerning chékidin ashqan qamal tedbirining seweb bolghanliqini körsetmekte. Melum bolushiche, ot ketken binadiki jiddiy ehwalda qéchip chiqish ishiklirining hemmisi qulupliwétilgen bolup, hetta ot öchürüsh mashinilirimu bina aldidiki yuqumni qamal qilish tedbiri süpitide ornitilghan tömür rishatkilarning tosqunluqi tüpeyli, ot ketken nuqtigha yéqin baralmighan.

Ijtima'iy taratqulardiki uchurlargha qarighanda, ürümchidiki paji'elik ot apitidin kéyin, torda “Séning jéning, méning jénim, bir jan emesmu?” dégen namdiki apetke uchrighan qérindashlirigha méhribanliq yetküzüsh we yardem bérish herikiti qozghalghanliqi melum.

Tajsiman wirus (COVID-19) qamali mezgilide ürümchidiki égiz binada yüz bergen ot apitidin körünüsh. 2022-Yili 24-noyabir.
Tajsiman wirus (COVID-19) qamali mezgilide ürümchidiki égiz binada yüz bergen ot apitidin körünüsh. 2022-Yili 24-noyabir.
REUTERS

Ürümchidin ot apitidin ilgiri xitayning rayondiki atalmish “Yuqumni nölge chüshürüsh” namidiki qattiq qamalida, 40 kündin artuq öylirige solinip qalghan ghulja xelqi acharliqqa uchrap, adem ölüsh paji'eliri yüz bergen idi. Shu waqittimu Uyghurlar qurbining yétshiche terep - tereptin ghulja xelqige ene shundaq yardem dolquni qozghighanidi. Emma xitay hökümitining eyni chaghda bu yardem pa'aliyitini cheklep, ghulja xelqige ewetilgen yémek-ichmek, kiyim-kéchek we bashqa jiddiy éhtiyajliq tyurmush buyumlirini waqtida yetküzüp bermigenliki, hetta bir qismining exlet sanduqlirigha tashliwétilgenliki ijtima'iy taratqular arqiliq ashkarilan'ghan idi.

Bu qétimmu Uyghur xelqining terep-tereptin seperwerlikke kélip, özlirining emeliy herikiti arqiliq, ot apitidin kélip chiqqan paji'elik aqiwetlerni azaytishqa küchining bariche tirishiwatqanliqi melum. Ijtima'iy taratqulardiki uchurlargha qarighanda, ular Uyghur diyarida qollan'ghili bolidighan cheklik ijtima'iy tartqular arqiliq, “Öyliri köyüp ketken qérindashlirimizgha öyümni bérimen”, “Men öy eshyaliri bilen teminleymen”, “Ot apitide yarilan'ghan qérindashlirimgha qan teqdim qilimen” dégendek élan-uchurlarni chiqirip, qiyinchiliqta qalghan qérindashlirigha yardem béridighanliqini bildürgen.

Bulardin bashqa ijtima'iy taratqularda yene bu qétimliq ot apitide jénidin ayrilghan qérindashliri üchün matem tutush؛ bir mezgil ijtima'iy tartqularda külke-chaqchaq, oyun-tamasha we naxsha-muzikilarni tarqatmasliq؛ awam xelqni Uyghurlarning ésil insaniy peziletliri we yardem söyerlikini yoqatmasliqqa undesh mezmunidiki teshebbuslar köpeygen. Shuning bilen bir waqitta ijtima'iy taratqularning dostlar chembiriki we türlük supilirini “Biz hemmimiz bir binada, otning peqet bizge téxi tutashmighanla yéri bar!”, “Insanlarni yoq qilidighini yuqum, ot yaki acharchiliq emes, belki insanlardiki shepqetsizliktur!” dégendek inkas we yazmilar qaplap ketken.

Gollandiyediki ürümchi réstoranining xojayini zeynidin tursun ependi gollandiyediki xelq'ara teshkilatlarning mes'ullirigha özining réstoranida Uyghur rayonida boluwatqan paji'elerni anglatti. 2022-Yili noyabir.
Gollandiyediki ürümchi réstoranining xojayini zeynidin tursun ependi gollandiyediki xelq'ara teshkilatlarning mes'ullirigha özining réstoranida Uyghur rayonida boluwatqan paji'elerni anglatti. 2022-Yili noyabir.

Muhajirettiki Uyghurlar 24-noyabirdiki ot apitidin kéyin, dunyaning her qaysi jaylirida namayish we matem murasimliri ötküzüp, xelq'ara jem'iyetning xitayning rehimsiz siyasetliri seweblik yüz bergen bu paji'ediki mes'uliyitini sürüshte qilishni telep qilmaqta.

Ürümchidiki öt apitini körüp qattiq azablan'ghan gollandiyediki aktip pa'aliyetchi we réstoran xojayini zeynidin tursun ependi, özining résturanigha tamaq yéyishke kelgen gollandiyelik xéridarlargha, bolupmu hökümet xadimlirigha ürümchidiki ot apitide hayatidin ayrilghan Uyghurlarning ehwalini anglatqan, shundaqla xitay hökümitining bu weqediki mes'uliyitini sürüshte qilish teleshplirini yetküzgen. U özining biwaste halda ürümchidiki qiyin ehwalda yashawatqan xelqige yardem bérelmigen bolsimu, emma qolidin kélishiche weziyetni anglitishqa tirishiwatqanliqini, weten ichide her türlük bésim, hetta tehdit asitida turupmu qérndashliri üchün pidakarliq körsitiwatqan Uyghurlargha qarap “ Héchqandaq küch Uyghurni yoqitalmaydiken” dégen qarashqa kelgenlikini bildürdi.

Gollandiyede yashawatqan lagér shahitliridin ömer bék'ali bu heqte pikir bayan qilip, sherqiy türkstan xelqning xaraktéridiki qiyin künlerde öz ara méhribanliq yetküzüsh, qérindashlirigha yardem bérishtek ésil insaniy peziletlerni körginide chongqur tesirlen'genlikini, muhajirettki qérindashliriningmu bu xil yardem rohini we  insaniy xisletlerni dawamlashturushqa bolghan ümid-ishenchisining zorliqini bildürdi.

Xitay da'irilirining hazirgha qeder ürümchidiki ot apitidin kélip chiqqan éghir paji'ige qarita öz mes'uliyitidin qéchishqa uruniwatqanliqi melum. Buning eng tipik misallirida'in biri, da'irilerning hazirgha qeder ot apitide qaza qilghanlargha qarita birer qétimmu teziye bayanati élan qilmasliqidur.

Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi perhat muhemmet ependi, xitay da'irilirining nöwette Uyghurlarning bir-birige yardem qilishinimu “Siyasy mesile” dep qaraydighanliqini, shundaq bolushigha qarimay wetendiki Uyghurlarning öz'ara yardem we méhribanliq yetküzüshni hergiz toxtitip qoymighanliqini tekitlep ötti.

Perhat muhemmidining qarishiche, Uyghurlardiki bu xil pidakarliq we tewekkülchilik rohi, Uyghur xelqining nöwette xitay hökümitining meqsitini éniq tonup yetkenlikining bir bishariti iken. Yeni bügünki künde Uyghur diyaridiki Uyghurlar yoquriqidek türlük usullar arqiliq öz'ara yardem pa'aliyiti teshkillep, xitay hökümitidin héchqandaq bir shepqet kütmeydighanliqini, özlirige tayinip öz mewjutluqini saqlashqa bel baghlighanliqini namayen qilghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.