“Uyghur sot kollégiyesi” ning ikkinchi qétimliq guwahliq anglash yighinining teyyarliq xezmetliri jiddiy élip bérilmaqta

Dangliq kishilik hoquq adwokati jéffiriy nayis bashchiliqida en'gliye paytexti london shehiride qurulghan “Uyghur sot kollégiyesi” ning tunji qétimliq guwahliq anglash yighinining ariliqtiki dem élish mezgilidiki ékranda körünüshi. 2021-Yili 4-iyul.

Dangliq kishilik hoquq adwokati jéffiriy nayis bashchiliqida en'gliye paytexti london shehiride qurulghan “Uyghur sot kollégiyesi” ning tunji qétimliq guwahliq anglash yighini bu yil 4-iyun künidin 7-iyun künigiche muweppeqiyetlik élip bérilghan idi. Töt kün dawamlashqan bu yighinigha neq meydan we tordin bolup, jem'iy 40 etrapida guwahchi we mutexessisler qatnashqan. Ular mezkur sot kollégiyesini xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan zulumliri heqqide muhim delil-ispatlar bilen teminligen idi.

“Uyghur sot kollégiyesi” ning mezkur yighin heqqidiki bayanatida körsitilishiche, “Uyghur sot kollégiyesi” ning meqsiti xitay hökümitining Uyghurlargha qaritilghan kishilik hoquq depsendichiliklirige da'ir toplan'ghan delil-ispatlar we bu qétim ötküzülidighan guwahliq anglash yighindiki guwahchilarning guwahliqigha asasen xitay hökümitining “Irqiy qirghinchiliq” jinayiti üstidin qarar chiqirish iken.

“Uyghur sot kollégiyesi” yéqinda özining resmi tor bétide ikkinchi qétimliq töt künlük ispat anglash yighinining 10-séntebir bashlinidighanliqini uqturghan we guwahliq anglash yighinining küntertipini élan qilghan.

Yighin küntertipige qarighanda, bu qétimqi yighin'gha qatnishidighan mutexessisler we tetqiqatchilarning sani köprek iken. Tunji qétimliq guwahliq anglash yighinigha tursun'ay ziyawudun, ömer bék'ali qatarliq lagér shahitliri qatnashqan we nahayiti muhim ispatlar bilen teminligen idi.

Dunya Uyghur qurultiyining re'is dolqun eysa ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, “Uyghur sot kollégiyesi” ning teyyarliq xizmetliri heqqide qisqiche melumat berdi.

Aldinqi qétimliq “Uyghur sot kollégiyesi” de otturigha qoyulghan ispatlar herxil tildiki xelq'araliq axbarat wasitiliride bash bettin orun alghan idi. Xitayning döletlik axbarat qanalliri “Uyghur sot kollégiyesi” ge, shundaqla bu guwahliq anglash yighinigha qatnashqan guwahchilar we mutexessislerge qattiq hujum qilghan idi. Ikkinchi qétimliq guwahliq anglash yighini bashlinishqa az qalghan mushu künlerde ijtima'iy taratqularda yene “Uyghur sot kollégiyesi” ge qarshi hujumlar bashlan'ghan.

Közetküchiler, xelq'ara jem'iyetning xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan bashturushlirini “Irqiy qirghinchiliq” dep qarar chiqirishida “Uyghur sot kollégiyesi” ning nahayiti muhim rol oynaydighanliqini, shuning üchün xitay hökümitining bar küchi bilen bu kollégiyege qarshi turudighanliqini tekitleshken.

Uyghur mesilisini anglitishta aktip rol oynawatqan kishilik hoquq pa'aliyetchisi we zhurnalist benédkit rojiris ependi “Uyghur sot kollégiyesi” ning muhimliqidiki sewebler üstide toxtilip mundaq dédi: “Méningche, ‛Uyghur sot kollégiyesi‚ nahayiti muhim rol oynaydu. Buningda mundaq üch sewep bar. Birinchidin, bu guwahliq anglash yighini slobodan miloshéwichni balqan urushida peyda qilghan paji'eliri seweblik xelq'ara jinayi ishlar sotida jawabkarliqqa tartilishida yétekchilik rol oynighan dangliq en'giliyelik sotchi, xelq'aradiki kishilik hoquq depsendichiliki mesililiri we shundaqla insaniyetke qarshi ishliniwatqan jinayetler mesiliside mutexessileshken kishi jéffiriy nays teripidin yüritilidu. Hemde bu sot kolligéyesi terepsiz mutexessis we adwokatlardin teshkil tapqan musteqil sot kolligéyesi. Ikkinchidin, guwahliq anglash yighinida Uyghurlargha qaritilghan basturushlar heqqide keng da'irilik ispatlar toplandi. Herqaysi hökümetlermu bu ispatlardin paydilinalaydu. Köpinche ispatlar aliburun ashkarilinip bolghan bolsimu, lékin mezkur kollégiye arqiliq bir yerge toplandi. Üchnchidin, eger sotchilar toplan'ghan ispatlarni yéterlik dep qarap ‛irqiy qirghinchliq‚ dep qarar chiqarsa, hökümetlerning ‛irqiy qirghinchiliq‚ dep qarar chiqirishighimu nahayti chong bésim bolidu. Aldin bir néme démek tes. Eger sotchilar ‛irqiy qirghinchliq‚ dep qarar chiqirishta ‛ispatlar toluq emes‚ dep höküm chiqarghan teqdirdimu, toplan'ghan ispatlargha asasen nahayiti ighir basturushning élip biriwatqanliqigha qarita küchlük ispat toplan'ghan bolidu. Bu ispatlar xelq'ara jem'iyet we hökümetlerni heriketke ötüshke qayil qilishqa türtke bolidu.”

Siyasiy pa'aliyetchiler, közetküchiler aldinqi qétimliq guwahliq anglash yighini nahayiti ünümlük bolghan bolsimu, yenila bezi mesi'ilerning saqlan'ghanliqini eskertishken. Dolqun eysa ependi aldinqi qétimliq guwahliq anglash yighinidin yekünligen tejiribe-sawaqlirigha asasen, guwahliq bergüchiler we terjimanlar diqqet qilishqa tigishlik bir qanche nuqtini tekitlep ötti.

U mundaq dédi: “Guwahliq bergüchiler waqitni utush üchün, sotchilarning sorighan su'aligha udul, neq jawab bérishi kérek. Terjimanlar choqum guwahchilarning yazma guwahliqini aldin körüp, teyyarliqni puxta qilishi kérek.”

Dolqun eysa ependi “Uyghur sot kollégiyesi” we Uyghur teshkilatlirining bu qétimqi guwahliq anglash yighinigha nahayiti puxta teyyarliq qiliwatqanliqini eskertti.

“Uyghur sot kollégiyesi” ning tor bétide uqturushiche, töt künlük guwahliq anglash yighini aldinqi qétimqisigha oxshash “Uyghur sot kollégiyesi” ning yutub qanilida neq meydandin tarqitilidiken.

Radiyomizmu aldinqi qétimqisigha oxshash “Uyghur sot kollégiyesi” ning töt künlük guwahliq anglash yighinini neq meydandin ulap tarqitidu.