Yalqun uluyol: “A'ilimizdikiler ilim izdigenliki we pul tapqanliqi üchün xitayning radari astida idi”

Yalqun uluyolning dadisi memet yaqup türkiye sayahitide uning bilen chüshken xatire süriti. 2015-Yili türkiye.

2010-Yili 17 yéshidila malaysiyagha in'gliz tili öginishke chiqqan yalqun uluyol, 2013-yili türkiye döliti oqush mukapat puli bilen istanbul uniwérsitéti iqtisad fakultétida bakalawrliq oqush üchün kelgen. U 2018-yili istanbul uniwérsitétini ela netije bilen tamamlighandin kéyin, dawamliq tiriship koch uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler kespide doktorluq oqushini bashlighan bolup, bu yil oqush püttürüsh aldida turmaqta. Gerche uning radiyomiz we bashqa taratqulargha bérip kéliwatqan guwahliqliridin, 2017-yilidin buyan uning dadi'isi we taghiliri bolup, qumul qaradöwe yézisidiki 30 din artuq uruq-tughqanlirining tutulghanliqi melum bolghan bolsimu, hazirghiche ularning tutulghandin kéyinki teqdiri heqqide éniq uchur yoq idi.

Yalqun uluyol 28-aprél küni tiwittérgha “Bügün dadamning 55 yashliq tughulghan küni. Men uning 16 yil késilgenlikidin xewer taptim” dep in'glizche uchur tarqatqan.

2020-Yili 8-ayda “Yaqup memet” dégen isimda radiyomizgha guwahliq bergen yalqun yaqup uluyol, eyni waqitta 2018-yili 6-ayning 7-küni dadisi memet yaqup bilen alaqisi üzülgenlikini, bir nechche hepte ötkendin kéyin dadisining gu'angjudiki bir shérikidin dadisining gu'angjudin tutulghanliqini hemde qumuldiki tutup turush ornigha qamalghanliqini bayan qilghanidi.

Yalqun Uluyol teminligen

Hazir türkiye girazhdani bolghan yalqun uluyol özining tutqundiki a'ile ezalirining nöwettiki ehwalliri toghruluq érishken we igilep bilgen ehwallirini anglitip mundaq dédi:

“Dadam yaqup memet 1968-yili 4-ayning 28-küni qumul qaradöwide tughulghan. Dadam 1990-yili yurtimiz qaradöwidiki tunji türküm aliy mektepte oqughanlardin, u ürümchidiki soda mektipini püttürgendin kéyin qumul wilayetlik ijtima'iy kapalet idariside bir mezgil ishligen. Kéyin yekke tijaretchilik bilen shughullan'ghan. 2018-Yili 6-ayda dadamning lagérgha solan'ghanliqini bilgendin kéyin uning kéyinki ehwalidin xewer alalmay kelgenidim, yéqinqi künlerde uning 16 yil késilgenliki éniq boldi, emma qachan, qeyerde sot échilghanliqi we néme jinayet artilghanliqi yenila namelum”.

Yalqun uluyolning éytishigha qarighanda, 2017-yilidin buyan uning a'ilisidin 30 din artuq adem tutulghan. Uning dadisi we taghiliri birliship Uyghur élide “Ulughyol” namidiki a'ile shirkitini qurup, “Altun qapaq” markisidiki qoghun we méwe-chéwe tijariti bilen shughullan'ghan hemde xéli güllen'geniken.

Yalqun uluyol: “Bu shirket dadam we taghilirimning bashqurushida pütünley Uyghurlar ishleydighan 300 din artuq ishchi-xizmetchisi bar bir bayraqdar milliy karxanigha aylan'ghan, shundaqla yene bu a'ilidikiler meripetperwer a'ile bolup perzentlirini amalining bariche yuqiri bilim yurtlirida oqutushqa tiriship kelgen” dédi.

Yalqun Uluyol teminligen

Yalqun uluyol a'ilisining sodida ronaq tapqandin bashqa ilim élishqa intilip kelgenlikidek sewebler bilen közitish astidiki bir a'ile bolup kelgenlikini bayan qildi.

U yene dadisidin bashqa 2017-yili 7-ayda tutulghan taghisi emet yaqup heqqidimu yéngi melumatlargha ige bolghanliqini bildürüp mundaq dédi: “Tagham emet yaqup 1963-yili tughulghan. Ottura téxnikom melumatigha ige. Dadam bilen birlikte bizning a'ile shirkitide méwe tijariti bilen shughullinatti. Yéqinqi künlerde ige bolghan melumatqa qarighanda, tagham emet yaqup muddetsiz késilgen”.

Yalqun uluyol yene newre akisi iskender yaqupning palech halette türmige élip kétilgenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Bir newre akam iskender yaqup 1972-yili 11-ayning 17-küni tughulghan. Bu akamnimu 2017-yili 8-ayda tutup ketkenidi. Uzun ötmey iskender akamning lagérdin jiddiy qutquzushqa apirilghandin kéyin palech bolghanliqini anglighanidim, kéyin xitayning ijtima'iy taratqusidin uning méyip harwisida olturghan bir resimini kördöm. Iskender akam bekmu saghlam idi. U qumulda ‛palwan‚ atalghan chélish chémpiyoni idi, yéqinda xitayning chaqliq orunduqtiki shu palech akamnimu qaytidin türmige élip ketkenlikidin xewer taptim. Umu késilgen emma qanche yil késilgenlikini bilmeymen”.

Yalqun uluyol yene hammisining yoldishi yaqup sherol ependining 15 yil késiwétilgenliki toghrisida éniq melumatqa érishkenlikini bayan qilip mundaq dédi:

“Méning hammamning yoldishi yaqup sherol 1951-yili 6-ayning 9-küni qumul qaradöwe yézisida tughulghan. Özi déhqan. 2018-Yili tutqun qilin'ghan. Uning, 15 yil késiwétilgenlikini anglidi”.

Yalqun Uluyol teminligen

Yéqinqi yillardin buyan Uyghur mesilisi xelq'aradiki muhim siyasiy mesililer süpitide küntertipke kélishi bilen, Uyghurlar we Uyghur irqiy qirghinchiliqigha alaqidar xelq'araliq doklat we tetqiqatlarmu meydan'gha kélishke bashlidi. 2022-Yili dékabirda en'gliye shéflid hallam uniwérsitéti (Sheffield Hallam University) kishilik hoquq we hazirqi zaman qulluq tüzümi mesilisi tetqiqatchisi, proféssor lawza mufiy rehberlikidiki tetqiqat guruppisining élan qilghan pütkül yersharidiki mashina teminlesh zenjirining Uyghur mejburiy emgiki bilen keng kölemlik alaqisi barliqi otturigha qoyulghan yéngi doklat shularning jümlisidin.

Doktor aspirant yalqun uluyol ependi bolsa, pütkül yer sharidiki aptomobil teminlesh zenjirining Uyghur mejburiy emgiki bilen chétishliqi barliqini ispatlan'ghan mezkur doklatni teyyarlashqa qatnashqan tetqiqatchilarning biri. Démek u bir tereptin a'ilisige kelgen zulumni éghir yoqitish azabini yéngipla qalmay, bir yaqtin a'ilisi uchrighan zulum toghruluq guwahliq bérip dunyagha anglitip, yene bir tereptin zéhni we waqtini xitay hökümitining Uyghurlar üstidiki insaniyetke qarshi jinayetlirini doklatlashturush we pash qilishta izchil we belgilik rol oynawatqan sanaqliq Uyghur tetqiqatchilirining birige aylan'ghan.

Yalqun Uluyol teminligen

Yalqun uluyol ayali we bir qizi bilen istanbulda yashawatqan bolup, 2017-yilidin ilgiri türkiyege kelgen apisi we singlisi hem yene bir qanche newre tughqanlirimu hazir türkiyede yashimaqta iken.

U Uyghur irqiy qirghinchiliqining pütkül Uyghurlarnila emes pütkül dunyani özige baghlighanliqini, shuning üchün gerche özining oquwatqan xelq'ara munasiwetler kespi insan hoquqi sahesi bilen biwasite baghlinishliq bolmisimu, özining bilim da'irisi we iqtidarining yétishiche bu zulumni dunyagha anglitishqa küch chiqirishni bash tartip bolmaydighan burchi dep bilidighanliqini éytti.