دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى ئۇيۇشمىسىنىڭ 2024-يىلى 18-مارت تارقاتقان ئۇقتۇرۇشىغا قارىغاندا، «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» ناملىق بىر مۇكاپات تەسىس قىلىنىپ، ئەسەر قوبۇل قىلىنىش باشلانغان. مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر يېزىقچىلىقى ساھەسىدە تۇنجى قېتىم مەيدانغا كەلگەن مەزكۇر مۇكاپات، خىتاي تۈرمىلىرىدىكى ئۇيغۇر ئەدىبلىرىگە بېغىشلانغان.
بۇ ھەقتە تارقىتىلغان ئەسەر قوبۇل قىلىش چاقىرىقىدا دېيىلىشىچە، تۈركىيەدىكى شائىرە ئامىنە ۋاھىت سەدەف مۇھاجىرەتتىكى قەلەم ساھىبلىرىنىڭ ئانا تىلدا ئەسەر يېزىش قىزغىنلىقىغا يەنىمۇ ئىلھام بېرىش، ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىغا ئازغىنە بولسىمۇ ھەسسە قوشۇش ئۈچۈن، ئۆز يېنىدىن ئىقتىساد ئاجرىتىپ «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» نامىدا ئەدەبىيات مۇكاپاتى تەسىس قىلغان.
بىز بۇ مۇناسىۋەت بىلەن دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى ئۇيۇشمىسى رەئىسى، شىۋېتسىيەدە تۇرۇشلۇق شائىر ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەت ئەپەندىنىڭ ئېيتىشىچە، مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى ۋە ئەدەبىيات ھەۋەسكارلىرى ئۈچۈن مەخسۇس مۇكاپات تۈرى تەسىس قىلىش 2018-يىلى مەزكۇر تەشكىلات قۇرۇلغاندىن بۇيانقى ئۇنىڭ ئەڭ چوڭ ئارزۇسى ئىكەن. ئۇلار بۇنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشتا مۇھاجىرەتتىكى كارخانىچى ۋە ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئەھمىيەتلىك ئىش قىلىش ئارزۇسى بولغان ساخاۋەتچىلەرگە مۇراجىئەت قىلىپ كەلگەن، ئاخىرىدا ئامىنە سەدەف خانىمنىڭ ئىئانە قىلىشى بىلەن، مۇكاپات سوممىسى 20000 تۈرك لىراسى بولغان «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» ۋۇجۇدقا كەلگەن.
«تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» ئىككى يىلدا بىر تارقىتىلىدىكەن. ئەسەرلەرنىڭ ئۇيغۇر تىلىدا يېزىلىشى شەرت بولۇپ، ئەمما ژانىرىغا چەك قويۇلمايدىكەن. ئامىنە خانىمنىڭ ئارزۇسى بويىچە، تاللانغان ئەسەرلەر مەرھۇم ئۇيغۇر يازغۇچىسى زوردۇن سابىرنى خاتىرىلەش يۈزىسىدىن 13-ئاۋغۇست، يەنى يازغۇچى ۋاپات بولغان كۈنى ئېلان قىلىنىدىكەن.
مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمىمۇ تۈرمىدىكى ئۇيغۇر قەلەمكەشلەرنىڭ بىرىنىڭ تۇغۇلغان كۈنىگە توغرىلىنىدىكەن. «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» غا ئەۋەتىلگەن ئەسەرلەرنى قوبۇل قىلىش، باھالاش ۋە مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمىنى ئۆتكۈزۈش ئىشلىرىغا «دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسى» مەسئۇل بولىدىكەن.
بىز ئۆز يېنىدىن مەبلەغ ئاجرىتىپ مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» نامىدا ئەدەبىيات مۇكاپاتىنى تەسىس قىلغان ساخاۋەتچى، تۈركىيەدىكى شائىرە ئامىنە ۋاھىت سەدەف خانىمنى زىيارەت قىلدۇق.
ئامىنە سەدەف خانىمنىڭ ئۆزىنى تونۇشتۇرۇشىچە، ئۇ، ئىلگىرى ۋەتەندىكى چېغىدا، يەنى 2009-يىلى «سەدەف» كىيىم-كېچەك سودا چەكلىك شىركىتى قۇرغان. كېيىن تۈركىيەگە كەلگەن ۋە 2017-يىلى ئۇيغۇر ئېلى بىلەن ئالاقىسى پۈتۈنلەي ئۈزۈلگەندىن كېيىن، تۈركىيەدە قايتا ئىگىلىك تىكلەشكە تىرىشقان. ئۇ 2018-يىلى «تارىم» ناملىق بىر ماركىنى تۈركىيەدە ئەنگە ئالدۇرۇپ، ئۇيغۇر مىللىي مەدەنىيەت بۇيۇملىرىنى ئىشلەپچىقىرىپ بازارغا سېلىشقا باشلىغانىكەن.
ئامىنە خانىم ئۆزىمۇ بىر ئەدەبىيات ھەۋەسكارى بولۇپ، 2018-يىلى دۇنيا ئۇيغۇر ئۇيۇشمىسىنىڭ قۇرۇلغانلىقى ئۇنى ھاياجانلاندۇرغان. ئۇ مۇساپىرلىق سەۋەبىدىن ھەر تۈرلۈك ئېغىر شارائىتلاردا ياشاۋاتقان ئۇيغۇر قەلەمكەشلىرىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىنىڭ قىممىتىنى ئاشۇرۇپ ئۇلارنىڭ داۋاملىق ئىجادىيەت قىلىشقا ئىلھاملاندۇرۇش ۋە يېڭى ھەۋەسكارلارنىڭ داۋاملىق يېتىشىپ چىقىشى ئۈچۈن ئەمەلىي بىر ھەسسە قوشۇش ئارزۇسىدا بۇ مۇكاپاتنى تەسىس قىلىشقا ئۆز يېنىدىن خىراجەت ئاجراتقانىكەن. ئۇ بۇنىڭ بىر باشلانغۇچ بولۇشىنى ۋە چەت ئەللەردە ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىغا ھەسسە قوشۇش ئارزۇسىدىكىلەرگىمۇ ئىلھام بېرىشىنى ئۈمىد قىلىدىكەن.
«تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» نىڭ تۇنجى قېتىملىقى 2024-يىل 13-ئاۋغۇست ئېلان قىلىنىپ، مۇكاپات تارقىتىش مۇراسىمى تۈرمىدىكى شائىرە گۈلنىسا ئىمىن گۈلخاننىڭ تۇغۇلغان ئېيى-نويابىردا ئۆتكۈزۈلۈشى بېكىتىلگەن. ئىككىنچى قېتىملىقى 2026-يىل 13-ئاۋغۇست ئېلان قىلىنىدىكەن.
ئامىنە خانىم بۇنداق بېكىتىش پىكرىگە كېلىشىدىكى مەقسەتنىڭ ئىككى يىلدا بىر ئېلىپ بېرىلىدىغان بۇ مۇكاپات پائالىيىتى ئارقىلىق بولسىمۇ، لاگېر ۋە تۈرمىلەردە ھايات ۋە ياكى ئۆلۈپ كەتكەن ئۇيغۇر يازغۇچى ۋە شائىرلىرىنى ئەسلەش ۋە ئۇلارنى ئۇنتۇماسلىق ئىكەنلىكىنى ئېيتتى.
تۇنجى قېتىملىق «تارىم ئەدەبىيات مۇكاپاتى» غا ئەۋەتىلگەن ئەسەرلەر مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن قۇرۇلغان تور ژۇرنىلى «ئىزدىنىش» ، شۇنداقلا دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ فېيىسبۇكتىكى مەخسۇس سەھىپىسىدە ئېلان قىلىنىدىكەن.
ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەدەبىياتى ئېغىر كىرىزىسقا دۇچ كەلگەن، قەلەمكەشلەر تۈرمە-لاگېرلارغا تاشلانغان بىر ۋەزىيەتتە بۇنداق بىر مۇكاپاتنىڭ ۋۇجۇدقا كېلىشى مۇھاجىرەتتىكى ئەدەبىيات ھەۋەسكارلىرىغا ھاياجانلىق بىر خۇشخەۋەر بولغانلىقى مەلۇم.