Nursiman'gül abduréshit: “Xitay konsulxanisining ‛ata-anang sot arqiliq késildi‚ déginige gumanim bar”

Muxbirimiz shöhret hoshur
2020.06.18
nursimangul-nurimangul-akisi.jpg Muhajirettiki nursiman'gül abduréshit we inisi mehkum memet'eli abduréshit toqquzaqtiki qorusida. 2015-Yili, qeshqer.
Photo: RFA

Melum bolushiche, xitay konsulxanisi türkiyediki muhajir nursiman'gülge ata-anisining 13 we 16 yilliq késilgenlikini uqturghan waqtida ular üstidin 2017‏-yili 12‏-ayning 13‏-küni sot échilghanliqini bildürgen. Emma nursiman'gül bultur yurtidiki tonushliri arqiliq qolgha chüshürgen bir türme uqturushida uning dadisining 2019‏-yili 2‏-ayning 1‏-küni tumshuq shehiridiki gemilik türmisige ekilin'genliki qeyt qilin'ghan. Uyghur közetküchiler buninggha asasen nursiman'gülning ata-anisi üstidin sot échilmighanliqi, tumshuqtiki türmige lagérdin udulla yötkelgenlik éhtimalliqini otturigha qoymaqta.

Xitay konsulxana xadimi muhajir nursiman'gülge uning ata-anisining 2017‏-yili 13‏-dékabir küni sot arqiliq késilgenlikini uqturghan, emma u ötken yili qoligha chüshürgen bir türme uqturushida uning dadisining 2019-yili 1‏-féwral küni tumshuq shehiridiki gemilik türmisige ekilin'genliki qeyt qilin'ghan. Bu ikki uqturushta ariliqidiki 14 ay waqitta uning ata-anisining qeyerde turghanliqi melum emes. Nursiman'gül bu éniqsizliqqa asasen dadisining bu mezgilde lagérda turghanliqi, dadisining üstidin sotmu échilmighanliqi, peqet lagérdin türmige udulla yollan'ghanliq éhtimalliqini perez qilidu. Melum bolushiche, konsulxana xadimi nursiman'gülning apisi we inisiningmu dadisi bilen bir türmide, yeni yéza igilik 3‏-déwiziyesige qarashliq tumshuqtiki gemilik türmiside ikenlikini melum qilghan.

Nöwette norwégiyede yashawatqan sabiq adwokat bextiyar ömer ependi bu ikki uqturushtiki bezi zit we müjmel mezmunlargha asasen uqturushta tilgha élin'ghan mehbuslarning türmide ikenliki we uzun muddetlik késilgenliki rast bolsimu, uqturushta déyilgen qanun tertipining saxta ikenliki, yeni xelq'ara jama'etke jawab süpitide toqup chiqilghanliqini otturigha qoyidu. Shiwitsiyede yashawatqan sabiq saqchi xadimi yolwas ependimu qanuniy tertip boyiche sot hökümi chiqip bolghandin kéyin mehkumlarning qamaqxanidin türmige derhal yötkilishi kéreklikini, eger konsulxana déginidek mezkur mehkumlar üstidin 12‏-ayda sot échilghan bolsa, ular 13 aygha qeder türmige yötkelmigen. Yolwas ependi yene mezkur mehkumlarning tumshuqtiki gemilik türmisige bashqa türmidin yötkep kélin'genlikigimu éhtimalliq yoq dep qaraydu.

Melumki, insandarchiliq nuqtisidin shumxewer tapshuruwalghuchi üchünla emes, belki yetküzgüchi üchünmu bir azabliq ish. Washin'gtonda yashawatqan közetküchi ilshat hesen ependi konsulxana xadimining shumxewerni yetküzüwatqan chaghdiki intonatsiyesi üstide tehlil yürgüzüp, mezkur xadimning nursiman'gülge a'ilisidiki 6 kishidin 4 kishining türmide ikenlikini nahayiti rahet yosunda yetküzgenlikini tilgha alidu we buningdin bir medeniyet we bir sistémidiki chürüklükni körgili bolidighanliqini ilgiri süridu.

Ilshat ependi xitay dölitide qanun dégen nersining burundin bolup baqmighanliqi we hélimu yoqluqini, peqet Uyghur rayonida yürgüzülüwatqan milliy qirghinchiliqni xelq'ara jama'ettin yoshurush üchünla qanunni niqab süpitide kiyiwatqanliqini, shunga xitay terepning resmiy uqturushlirining saxtipezlik bilen tolghanliqi we oxshimighan organlirining oxshash bir mesilidiki uqturushlirida bir-birige zitliqlarning dawamliq uchrap turidighanliqini tekitleydu.

Tapshuruwalghan uqturushliridiki yuqiriqidek zitliqlarni buningdin kéyin xelq'aradiki alaqidar organlarning diqqitige sunidighanliqini bildürgen nursiman'gül xanim söhbitimizning axirida a'ilisidiki 4 janning we ulargha oxshash qismettiki yurtdashlirining türmidin qutulushi üchün achisi bilen birlikte buningdin kéyin téximu mezmut qedem bilen heriket qilidighanliqini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.