Renagül ghéni dadisi tügep ketkende qilghan ibadetliri seweblik 17 yilliq késilgen

Yéqinqi 4-5 yildin buyan muhajirettiki Uyghurlar ijtima'iy taratqular we axbarat wasitilirining yardimide xitay hakimiyiti lagér we türmilerge qamighan uruq-tughqanlirini izdewatqanliqi melum. Amérikada turushluq qelbinur ghéni ashularning biri bolup, u a'ilisining béshigha kelgen paji'elerni amérikaning sabiq tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo ependige anglitish pursitige érishken idi.

Qelbinur ghéni amérikaning sabiq tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo ependi bilen ötken yili 3-dikabirda körüshken. U radiyomizning ziyaritini qobul qilip, mayk pompéyo ependi bilen bolghan söhbiti we uningdin kéyin uchrighan tehditler heqqide toxtilip mundaq dédi: “Men pompéyo ependige a'ilemning we pütün Uyghurlarning derdini éyttim. Uyghurlarning bu dunyadila dozaxning künini körüwatqanliqini, xelq'aradin yardem kütüwatqanliqimizni bildürgen idim.”

Shuningdin kéyin qelbinurning korlada turushluq a'ilisi da'im xitay da'irilirining soraq qilishigha uchrighan. Xitay da'iriliri qelbinurgha biwasite yaki a'ilisi arqiliq bésim qilishqa bashlighan. Hetta qelbinurgha achisi renagül ghénining awazliq uchurini yollighan bolup, achisi uningdin “Qalaymiqan ishlargha arilashmasliq” ni telep qilghan.

Qelbinurning bildürüshiche, achisi renagül ghéni eslide oqutquchi bolup, ikki balining anisi iken. U 2018-yili lagérgha élip kétilgen bolup, qelbinurning yéqinda alghan xewirige qarighanda u bu yil 5-ayda lagérdin türmige yötkelgen iken.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi yéqinda xitay hökümitining Uyghurlarning shexsiy we a'ile turmushigha a'it ishlep tarqatqan widéyoliri heqqidiki yéngi doklatini élan qilghan idi. 50 Betlik bu doklatta, xitayning Uyghurlargha a'it ishligen teshwiqat widéyoliri arqiliq Uyghurlar duch kelgen qismetler we a'iliwi paji'elerni delillep chiqqan. Widéyogha chiqirilghan Uyghurlar xitay teripidin bir mezgil iz-déreksiz yoq qiliwétilgen bolup, kéyin xitayning mejburlishi bilen chet eldiki urugh-tughqanliri we barliq Uyghurlargha qarshi sözlitilgen idi.

Qelbinur ghéni xitay hakimiyitining muhajirettiki Uyghurlarning a'isini görüge éliwélish arqiliq kontrol qilishqa urunuwatqanliqini tekitlidi. Umu nurghun tehditlerni tapshuruwalghan bolup, xitay da'irilirining özige qilghan tehditliri heqqide mundaq dédi: “Ular sen eger ijtima'iy taratqulardiki pa'aliyetliringni toxtatmisang achangni, anangni bir ömür körelmeysen, dédi. Men sözleshni emdi bashlidim, méning téxi lagér we türmilerge solaqliq newre tughqanlirim bar. Ular her qanche tehdit salsimu, méni sözleshtin toxtitalmaydu.”

Amérikaning sabiq tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo bu yil 19-yanwar bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlargha qarshi “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” sadir qiliwatqanliqini jakarlighan idi. Amérikaning nöwettiki tashqi ishlar ministiri antony blinkénmu wezipige teyinlinip tunji ötküzülgen axbarat élan qilish yighinda, xitayning Uyghurlar ustidin “Irqiy qirghinchiliq” élip bériwatqanliqini qayta tekitlidi.