Awstraliyediki tetqiqatchilar korla gherbiy wogzalidiki mehbuslargha munasiwetlik sin körünüshige inkas qayturdi

Muxbirimiz uchqun
2019.09.25
korla-gerbi-wogzal.jpeg 600 Neperge yéqin Uyghur tutqunning korla gherbiy wogzalidin mexsus poyiz bilen xitay ölkilirige élip méngilghan waqtidiki körünüsh. 2019-Yili séntebir.
Social Media

Birqanche künning aldida taratqularda korla gherbiy wogzalidiki 600 ge yéqin Uyghur mehbusning xitay ölkilirige yötkiliwatqanliqigha da'ir sin körünüshi keng tarqalghan idi. Bir qisim taratqular bu toghrisida mexsus xewer ishligendin bashqa munasiwetlik shexslermu bu toghrisida bayanat élan qilghan idi. Awstraliyening a b s xewer agéntliqi 23-séntebir bu toghrisida tepsiliy melumat bergen bolup, xewerde déyilishiche awstraliye tashqi ishlar ministiri maris payni xanim mezkur sin körünüshini “Ademni shürkündüridu” we “Qorqunchluq” dep teripligen. Xewerde déyilishiche, awstraliye istratégiye institutining tetqiqatchisi natan rusér sün'iy hemrah analizi arqiliq mezkur sin körünüshining rastliqini ispatlighan iken.

Biz bu munasiwet bilen awstraliye istratégiye institutining tetqiqatchisi natan rusérni ziyaret qilduq. U bu sin körünüshini körgendin kéyinki tesiratini bayan qilip mundaq dédi: “Bu widéo arqiliq shuni roshen körüwalalaymizki, xitay hökümiti hazirgha kelgüche Uyghurlarning bextlik yashap kéliwatqanliqi, gherb taratqulirida déyilginidek xalighanche tutqun qilinish we basturush siyasitining esla mewjut emeslikini éytip kéliwatqan idi. Emma biz xitayning bundaq bayanatlirining tamamen ré'alliqqa uyghun emeslikini hés qilduq. Eksiche Uyghurlarning heqiqetenmu sistémiliq halda qirghinchiliqqa uchrawatqanliqini, xalighanche tutqun qiliniwatqanliqini téximu éniq körüwalduq.”

Natan rusér yene Uyghurlarning xitay hökümiti teripidin heqiqetenmu basturulushqa uchrawatqanliqi heqqidimu toxtilip, mundaq dédi: “Nurghunlighan gherb döletliri eslide xitayning déginidek Uyghurlarning xatirjem yashap kéliwatqanliqigha ishendürülmekchi idi. Emma yéqinqi bir qanche yildin buyan shinjangda yüz bériwatqan kishilik hoquq depsendichilikliri heqiqetenmu éghirlashmaqta. Xitay hökümiti resmiy halda Uyghurlarning medeniyitini yoqitishtin ibaret rezil siyasetni ijra qiliwatidu. Milyonlighan Uyghurlar xalighanche tutqun qilinish we mejburiy özgertilish arqiliq assimilyatsiyige zorliniwatidu. Biz buningdin xitay hökümitining Uyghur medeniyitining kelgüsidin endishe qiliwatqanliqi, shuning üchün Uyghurlarni teltöküs yoqatmaqchi boluwatqanliqini körüwalalaymiz.”

Awstraliye dölet uniwérsitétining xitay siyasiti mutexessisi proféssor maykél klark mezkur sin körünüshi heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Mezkur widéoda ashkarilan'ghan ehwalni xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan sistémiliq basturushining bir parchisi dep qarashqa bolidu. Xitay hökümiti hazirghiche özlirining jaza lagérliri emes, belki "téxnikiliq terbiyilesh merkezliri" qurghanliqi, Uyghurlarning özining hoquq-menpe'eti kapaletlik qilin'ghan asasta yashawatqanliqini ilgiri sürüp kéliwatqan idi. Emma bu widéo arqiliq Uyghurlarning heqiqetenmu basturulushqa uchrawatqanliqini körüwélishqa bolidu.”

Proféssor maykél klark xitayning Uyghurlarni yoqitish siyasitining meqsiti heqqidimu toxtilip, mundaq dédi: “Shi jinping xitay kompartiyesining eng aliy hoquqdari bolghandin kiyin xitayning "bir belwagh bir yol" istratégiyelik pilanini ishqa ashurmaqchi boldi. Bu büyük pilanining emelge éshishi üchün shinjangning muqimliqi bir tosalghu dep qaralghachqa, bu rayonda rehimsizlerche basturush siyasiti yürgüzdi. Xitay kompartiyesi özining idé'ologiyesini az sanliq milletlerning medeniyiti we örp-aditini qayrip qoyghan halda ashkara assimilyatsiye siyasitini burunqidin tézletti. Bu arqiliq Uyghurlarni xitaydin perqlenmes halgha keltürüp, bu rayonda ebediy xatirjemlikke érishmekchi.”

Awstraliyediki siyasiy pa'aliyetchi nurgül sawut xanimmu bu sin körünüshining Uyghurlarning zulumgha uchrawatqanliqining küchlük ispati ikenliki heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Bilginimizdek, birqanche künning aldida ashkarilan'ghan bu widéo pütün dunyadiki asasliq taratqulardin orun aldi. Bu heqte awstraliyening tashqi ishlar ministirimu bayanat élan qilip, "bu intayin qorqunchluq ehwal" dep teriplidi. Bu widéoning özi qorqunchluq bolsimu, nahayiti waqtida ashkarilan'ghan bir widiyo dep qaraymen. Hazirghiche biz Uyghurlar uchrighan zulumlar heqqide bir nechche shahitlarning guwahliqidin bashqa qolimizda ispat yoq idi. Bu widéoning ashkarilinishi bizge nisbeten pakitliq rolini oynidi.”

Nurgül xanim yene bu sin körünüshning ashkarilinishining Uyghur dewasidiki ehmiyiti heqqidimu toxtilip, mundaq dédi: “Biz widéodin nurghunlighan uchurlarni körüwalalaymiz. Yeni ularning hemmisi erler bolup, yéshi 20-40 yashlar arisida ikenlikini texmin qilalaymiz. Néme üchün bu yashtiki ademler tutulidu, bularning jinayiti néme dégen so'allar kallimizgha kélidu. Bu körünüsh bizning, yeni Uyghurlarning zulumgha uchrawatqanliqining toghriliqidin dérek bérish bilen birge bu widéoning roli bizning kirzisimizning awstraliyeliklerning neziridiki ornini bir baldaq yuqiri kötürdi dep qarisaq xatalashmaymiz.”

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, yéqinda korla gherbi wogzalida birqanche yüz Uyghur mehbuslirining yötkilish körünüshi ashkarilan'ghan idi. Awstraliyening a b s xewer agéntliqi bu toghrisida mexsus xewer ishligen bolup, bezi közetküchilerning tehlilige qarighanda, bu körünüshning ashkarilinishi we awstraliye tashqi ishlar ministirining bu toghrisida bayanat élan qilishi Uyghur mesilisini awstraliye siyasiy saheside qaytidin küntertipke ekelgen iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.