Guma bazirida az dégende 13 kishi dézinfiksiyedin zeherlinip ölgen

Muxbirimiz shöhret hoshur
2022.09.29
Uyghur rayonida lagér we qamal Uzundin buyan xitay yürgüzüwat keng kölemlik yuqiri téxnikiliq nazaret, basturush, qayta terbiyilesh siyasiti we xalighanche qamilishni bashtin kechürgen Uyghurlar emdilikte xitayning wirusni bahane qilip yürgüzgen qamal qilish siyasitining qurbanlirigha aylinip, acharchiliq we ölüm hadisiliri yüz bermekte.
Photo: RFA

Ijtima'iy taraqtulardiki bir uchurda Uyghur élining melum bir jayida nechche minglighan kishining dézinfiksiyedin zeherlen'genliki tilgha élin'ghan idi. Muxbirimizgha kelgen bir imzasiz mektuptimu xotenning guma nahiyeside dézinfiksiyedin zeherlinish weqesi yüz bergenliki melum qilin'ghan. Muxbirimizning neq meydan éniqlashliri dawamida, xotenning guma nahiye bazirida bir aha'iler komitétidin 13 kishining zeherlinip ölgenliki delillendi.

Ötken hepte ijtima'iy taratqulardiki bir uchurda Uyghur élining melum bir jayida ahalilerning dézinfiksiyedin zeherlen'genliki qeyt qilin'ghan. Aldinqi küni radiyomizgha kelgen inkastimu xotenning guma nahiyeside ahalilerning dézinfikisiyedin zherlinish weqesi yüz bergenliki we weqede köp sanda kishining ölgenliki tilgha élin'ghan. Biz bu uchurlarning toghra-xataliqini aydinglashturush üchün, xotendiki alaqidar idare organlargha téléfon qilduq.

Téléfonimizni qobul qilghan uchur mulazimet qiziq liniye xadimi mezkur weqe heqqide yuqum xizmiti qumandanliq merkizidin melumat élishimizni tewsiye qildi, emma bundaq bir weqening yüz bergenlikini inkar qilmidi.

Radiyomizgha kelgen inkasta, zeherlinishke yuqumgha qarshi dézinfiksiyening seweb bolghanliqi qeyt qilin'ghan we weqening guma nahiyeside yüz bergenliki tilgha élin'ghan. Téléfo'inimizni qobul qilghan yuqum qomandanliq merkizining bir xadimi, “Xotende dézinfiksiyedin zeherlinish weqesi yüz bergini rastmu?” dégen so'alimizgha jawaben “Shundaq” dep jawab berdi. Biz uningdin ölgüchiler sanining qanchilik ikenlikini sorighinimizda, u “Bundaq so'allarni sorimang” dep achchiqlandi. Biz uningdin: “Bu ashkarilashqa bolmaydighan uchurlarmu?” dep sorighinimizda, u özining bu heqte héchqandaq bir uchur tapshurup almighanliqini bayan qildi.

Mezkur merkezning yene bir xadimi, zeherlinish weqesining qeyerde yüz bergenlikini sorighinimizda, deslepte bu toghriliq mes'ul xadimdin melumat sorap jawab béridighanliqini éytti. U azraq waqittin kéyin, zeherlinish weqesi yüz bergen orunning guma nahiyesi ikenlikini delillidi. Biz uningdin weqening guma nahiyesining qaysi yézisida yüz bergenlikini sorighinimizda, u özining xoten sheher ichidin ikenliki, guma nahiyesining yéza-bazarliridin xewiri yoqluqini bayan qildi.

Qolimizdiki inkasta, mezkur zeherlinishte köp sanda kishining maghdursizlinish we hushsizlinish qatarliq ehwallargha duchar bolghanliqi, yene köp sanda kishilerning zeherdin jan üzgenliki qeyt qilin'ghan, emma ölgüchiler we bimarlarning sani heqqide melumat bérilmigen. Biz yuqum qomandanliq merkizining xadimidin dézinfiksiyedin zeherlinish weqeside qanche kishining ölgenlikini soriduq. U bu heqte uchur mulazimet ishxanisidin melumat élishimizni éytti.

Inkasta yene xotende qamal bashlan'ghan 9 kündin buyan ayropilan arqiliq dézinfiksiye dorisi chéchiliwatqanliqi we zeherlinishning mushu sewebtin kélip chiqqanliqi yézilghan. Biz mezkur xadimdin, zeherlinishning sewebini bilidighan yaki bilmeydighanliqini soriduq. U özining bilidighanliqini, emma bu heqte qolida resmi'iy uqturush yaki doklat bolmighanliqi üchün birnerse dep bérelmeydighanliqini bayan qildi.

Biz xoten sheher ichidiki ahalilerning biridin xotende élip bériliwatqan dézinfiksiyedin xewirining bar-yoqluqini sorighinimizda, u qamal bashlan'ghandin buyan hawada meshghulat élip bériwatqan ayropilanlarning peyda bolghanliqini tilgha aldi.

Biz axirida qolimizdiki yip uchlirigha asasen, guma nahiye baziridiki bir on a'ile bashliqigha téléfon qilduq. U özi mes'ul 10 a'ile ichidin ibrahim isimlik bir kishining zeherlinip ölgenlikini ashkarilidi. Uning déyishiche, uning özining uruq-tughqanliridin atixan isimlik bir ayalmu zherlinishtin jan üzgen. Melum bolushiche, weqede yene bir a'ilidin 5 kishi jan üzgen. Mezkur onbéshi yene özi yashawatqan ahaliler kométitidin jem'iy 13 kishining bu weqede jan üzgenlikini ashkarilidi. Emma u bu zeherlinishning néme sewebtin kélip chiqqanliqini bilmeydighanliqi we hökümet néme dep xulase chiqarsa shuninggha ishinidighanliqini eskertti.

Amérika kolumbiye uniwérsitétining méditsina tetqiqatchisi memet imin ependi, dézinfiksiyedin zeherlinish éhtimalliqi heqqidiki qarashlirini bayan qilip ötti. U, dézinfikisyede ishlitilgen dorining türi, miqdari we usuli namuwapiq bolghan ehwalda zeherlinish weqesining yüz bérish mumkinchiliki heqqide öz pikirlirini otturigha qpoydi. U yene ilgiri Uyghur élida ayroplan bilen dora chéchish usulining qollin'ghanliqidin özining xewiri barliqini tilgha aldi.

Yoqirida guma bazirida dézinfiksiyedin zeherlinish weqesi yüz bergenliki heqqide melumat berduq.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.