Wang yining yawropa ziyariti Uyghur mesilisi seweblik tenqidke uchrimaqta

Wang yining yawropa ziyaritining xitay-yawropa munasiwetlirini yumshitishni meqset qilghanliqi ilgiri sürülmekte.

Uyghur aptonum rayonining re'isi erkin tuniyazning en'giliye ziyariti küchlük qarshiliqlardin kéyin emeldin qaldurulghan, b d t ning iqtisadiy, ijtima'iy we medeniyet hoquqi komitéti jenwede Uyghurlarning weziyitini asas qilip xitayning xelq'ara ehdinamilargha hörmet qilish mesilisini közdin köchüriwatqan bir chaghda, xitayning tashqiy ishlargha mes'ul dölet ishliri komissari wang yi yawropa ziyaritini bashlighan.

Xuddi erkin tuniyazgha oxshashla, wang yining yawropa ziyaritimu kishilik hoquq teshkilatlirining qarshiliqlirigha uchrighan. Gérmaniyening “Axbarat közniki” qanili 15-féwral élan qilghan “Xitayning bash déplomati myunxén xewipsizlik yighinida: wang yining séhirlik hujumi héchkimni aldiyalmaydu” namliq xewerde bayan qilishiche, xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati 15-féwral bayanat élan qilip, wang yini “Kishilik hoquq sistémiliq depsende qilinidighan döletke wekillik qilidu” dégen hemde “Wang yining xojayini shi jinping shexsiyet we idiye jehettin wiladémir putin'gha oxshash” dep atap, wang yining hiyle-mikirlik ibarilirige aldanmasliqni agahlandurghan.

Bayanatta yene mundaq déyilgen: “Xitayning Uyghurlargha qaritilghan irqiy qirghinchiliqi üzülmey dawamlashmaqta. Yüzminglighan mehbuslarning ayalliri, acha-singilliri we aniliri xorlanmaqta, basqunchiliqqa uchrimaqta we mejburiy tughmas qilinmaqta. Ularning baliliri döletning yataqliq mekteplirige orunlashturulup mejburiy assimilatsiye qilinmaqta.”

D u q din igiligen uchurlirimizgha qarighanda, 17-féwral küni “Myunxén xewipsizlik kéngishi” yighini ötküziliwatqan deqiqilerde, d u q muxbirlarni kütiwélish yighini uyushturup, wang yining ziyaritige qarita naraziliqlirini bildüridiken. Bizni bu xusustiki melumatlar bilen teminligen d u q bérlin ishxanisining mudiri gheyur qurban ependi, Uyghur irqiy qirghinchiliqi bilen alaqisi bolghan wang yining bu yighin'gha teklip qilinishini dunya Uyghur qurultiyi namidin qattiq eyibleydighanliqini bildürdi. U sözide, eger gherb döletliri üchün xitay bilen diyalog ötküzüsh zörüriyiti bolghan teqdirde, bu pursetni ching tutup, wang yidin Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisini jiddiy sürüshtürishi lazimliqini tekitlidi.

Yawropa xewerliride bayan qilishiche, wang yi 15-féwral küni parizhgha yétip kélip, fransiye prizdénti makron bilen “Ukra'ina mesilisini ténich hel qilish” toghrisida söhbetleshken. “Rusiyeni söhbet üstilige élip kélish” bu qétimqi uchrishishning asasliq meqsiti bolghan. Wang yi yene italiye, wén'giriye, rusiye ziyaritini bashlashtin ilgiri, 17-féwral gérmaniyede ötküzilidighan “Myunxén xewipsizlik kéngishi” yighinigha qatniship, xitayning dawamliq “Tinch tereqqiyat yoli”da mangidighanliqini otturigha qoyidiken.

Weziyet analizchisi dilshat réshitning qarishiche, wang yining yawropa ziyaritining meqsiti, barghanséri yalghuz qéliwatqan xitayni qutuldurush we künséri amérika terepke mahil boluwatqan yawropani özige tartishtin ibaret iken.

Xewerlerge qarighanda, 16-féwral amérika tashqiy ishlar ministéri antoniy blinkén ependimu gérmaniye, gértsiye we türkiye ziyaritini bashlaydiken. Ikki dölet tashqiy ishlar ministérlirining “Myunxén xewipsizlik kéngishi” yighinida uchrishidighan-uchrashmaydighanliqini aldin höküm qilghili bolmaydiken. Biraq wang yining bu qétimqi yawropa ziyaritining tüp meqsitining künséri yamanlishiwatqan xitay-yawropa munasiwetlirini yumshitishtin ibaret ikenlikini jezimleshtürgili bolidiken.