state.gov
Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, америка ташқи ишлар министири майк помпейо 8-июл күни чүштин кейин мәхсус ахбарат елан қилиш йиғини арқилиқ америка ташқи ишлар министирлиқида қурулған йеңи бир комитетни җакарлиди.
У сөзини төвәндики сөзләр билән башлиди: «мән бу йил 5-айда клармонт институтида қилған бир сөзүмдиму трамп һөкүмитиниң ташқи сияситини бу дөләтни қурғучиларниң түп принсипи болған кишилик әркинлик вә асасий қанунға таянған бир һөкүмәт болуш асасида йүргүзүшни биринчи орунға қойидиғанлиқини, гәрчә бу принсиплар узундин буян америка ташқи сияситидә зор рол ойниған болсиму, әмма бәзән демократик дөләтләр күндилик ишлар билән болуп кетип, асасий мәвқәни нәзәрдин сақит қилидиған әһваллар йүз берип қалиду. Шуңа биз бәзи вақитларда тохтап бир өзимизгә нәзәр селишимиз вә нәгә кәлдуқ, нәгә кетиватимиз дәп ойлинишимиз керәк. Мана бу сәвәблик мән төвәндә силәргә йеңидин қурулған ваз кечилмәс һоқуқлар комитетини тонуштурмақчимән».
Америка ташқи ишлар министири помпейониң тонуштурушичә, мәзкур комитет кишилик һоқуқ мутәхәссислири, паалийәтчиләр вә җумһурийәтчиләр вә демократлар һәм шундақла охшимиған арқа көрүнүш вә дини гуруппиларға тәвә вәкилләрдин тәркиб тапқан болуп, улар америка ташқи сияситиниң американиң қурулуш принсиплириға асасән елип берилиши үчүн мәслиһәт беридикән.
Помпейо сөзидә йәнә төвәндикиләрни баян қилди: «әпсуски, универсал кишилик һоқуқ хитабнамиси елан қилинип аридин 70 йил өткән бүгүнки күндиму дуняниң һәрқайси җайлирида еғир зулумлар давамлиқ йүз бериватиду. Бәзи вақитларда булар һәтта кишилик һоқуқ дегән нам астида елип бериливатиду. Кишилик һоқуқни қоғдисун дәп қурулған хәлқаралиқ органлар болса өзиниң әсли қурулуш мәқситидин еғип кетиватиду. Кишилик һоқуқ уқумлири бир-бири билән зитлишишқа, бир-бирини рәт қилишқа башлиди. Һәрқайси дөләтләр вә хәлқаралиқ органлар өзлириниң кишилик һоқуқни илгири сүрүштин ибарәт мәсулийитидә қаймуқушқа башлиди. Мана мушундақ бир вәзийәт американиң кишилик һоқуқни өз ташқи сияситидики ролиға қайтидин қарап чиқишни зөрүр қилди»
Америкадики уйғур адвокат нурий түркәл әпәндиниң қаришичә, бу америка асасий қанунидики кишилик әркинлик вә кишилик һоқуқ принсиплириниң қайтидин америка ташқи сияситиниң қиблиси болидиғанлиқиниң ипадиси икән.
Америка ташқи ишлар министири майк помпейому мәзкур йеңи қурулған комитетқа изаһат берип «вал ситрит журнили» да бу һәқтә елан қилған мақалисидиму төвәндикиләрни баян қилған: «кишилик һоқуқ бурун бир-биридин пүтүнләй пәрқлиқ болған милләтләр вә мәдәнийәтләрни түп әркинликини капаләткә игә қилиш вә шундақла натсистлар, коммунистлар вә ирқий айримичиларға охшаш қәбиһ күчләргә қарши күрәш йолида бирләштүргәниди. Бирақ биз һазир бу нишанимизни йоқитип қойдуқ. . . Кишилик һоқуқ дегән бу сөз кейин берип мәнпәәтчи гуруппиларниң мәқсәтлири үчүн қоллинилип, кишиләр арисида бөлүнүшкә йол ачти. . . Иран вә куба қатарлиқ реҗимләр бу тәңпуңсизлиқтин пайдиланди вә һәтта өзини кишилик һоқуқниң җәңчилиридәк базарға салди. . .»
У йәнә мундақ деди: «бу комитетниң хизмәтлири йәнә бирләшкән дөләтләр тәшкилати қатарлиқ мәхсус кишилик һоқуқни қоғдаш үчүн қурулған хәлқаралиқ органларни қайтидин оңлап чиқип, уларни әсли нишанини тепивелишқа ярдәм бериду. Уларниң көпи кишилик һоқуқ ибарилириниң көпийишини кәлтүрүп чиқарған билән әмәлийәттә асасий кишилик һоқуқни қоғдашни унтуп қалди»
Нурий түркәл әпәнди сөзидә, дәрвәқә америка ташқи сияситидә бир мәзгил кишилик һоқуқ мәсилисиниң иккинчи пиланға қоюлуши сәвәблик бүгүнки күндә хитайниң уйғур елидә лагерларни йолға қоюштәк җасарәткә игә болди, дәп қарайдиғанлиқини билдүрүш билән биргә, әгәр америка ташқи сияситидә кишилик һоқуқ асасий орунға өткән тәқдирдә уйғурларниң мәсилиси үчүн пайдилиқ вәзийәт шәкиллинидиғанлиқини билдүрди.
Майк помпейо сөзи ахирида юқиридики бу комитет хизмәтлириниң америка ташқи сияситиниң әхлақий принсипларни асас қилған һалда йүргүзүлүши вә униң пәқәтла америкалиқлар үчүн әмәс бәлки пүтүн инсанийәтниң әркинлики үчүн хизмәт қилишини капаләткә игә қилишини үмид қилидиғанлиқини ипадә қилди.
