Хитайдин айриливатқан америка вә явропа ширкәтлири көпийишкә башлиған

Сүпәт вә тәминләш зәнҗири үстидә тәкшүрүш елип баридиған “QIMA” намлиқ тәтқиқат орни елан қилған санлиқ мәлуматларға қариғанда, америка-хитай арисидики сода уруши сәвәблик хитайдин айриливатқан америка вә явропа ширкәтлири көпийишкә башлиған.

Уларниң тәтқиқат нәтиҗиси 80 пирсәнт америка ширкити вә 67 пирсәнт явропа ширкити үстидә елип берилған тәкшүрүшкә асасән һасил қилинған.

Тәкшүрүш нәтиҗисигә қариғанда, малларниң тәннәрхи вә чегра беҗи сәвәбидин чәтәл ширкәтлири завутлирини хитайдин йөткәп чиқип кәткәнлики үчүн мәзкур тәтқиқат орниниң сүпәт тәкшүрүш мулазимитини тәләп қилидиған хитайдики ишләпчиқарғучилар 2019-йили 13 пирсәнт кемәйгән.

Мәзкур тәтқиқат орниниң билдүрүшичә, гәрчә явропа ширкәтлири америка-хитай арисидики сода уруши вә бу сәвәблик көпәйгән чегра беҗиниң тәсиригә анчә еғир учрап кәтмигән болсиму, әмма уларниң мәһсулат ишләпчиқиришида хитайға тайинип қелишни кемәйтиш қатарлиқ сәвәблири бар икән.

Улар асасән ишләпчиқириш тәннәрхини кемәйтиш вә шәрқий җәнубий асия әллири арқилиқ тәминләш мәнбәсини көп хиллаштуруш үчүн хитайдин чиқип кетишкә башлиған.

Тәминләш зәнҗириниң бу хил шәкилдә көп хиллаштурулуши вийетнам, камбоджа, баңгеладиш, түркийә вә африқадики бир қисим әлләргә йеңи пурсәтләрни елип келишә башлиған.

Илгири кийим-кәчләрдә “хитайда ясалди” дәп көзгә көп челиқидиған маркиларниң орнини “вийетнамда ясалди” дегән маркилар игиләшкә башлиған.

QIMA Ниң тәкшүрүшигә қатнашқан америка ширкәтлириниң 75 пирсәнти чегра беҗи вә хитайда барғанчә ешиватқан ишләпчиқириш чиқиминиң содисиға еғир тәсир көрситиватқан амиллар икәнликини, шу сәвәбләрдин хитайдин чиқип кетиватқанлиқини, яки айрилиш қәдимини бурун пилан қилғандин тезлитишкә башлиғанлиқини ейтишқан.

Явропа ширкәтлири ишләпчиқириш зәнҗирини асасән түркийә вә бир қисим африқа әллиригә йөткәшкә башлиған.

Доналд трамп америка президенти болуп сайланғандин кейин, америка-хитай арисидики ташқи содида көрүлидиған қизил рәқәмни кемәйтиш үчүн җиддий тәдбирләрни алған. Буларниң әң негизлики хитай маллириға қоюлған чегра беҗи иди.

Трамп хитайни сода сөһбәт үстилигә елип келиш үчүн хитай маллириға қаритилған җаза беҗини бир нәччә қетим ашурған.

Нәтиҗидә икки тәрәп арисида 2019-13-декабир бир йеңи сода келишиминиң “биринчи басқуч келишими” имзаланған. Келишим бойичә, америка даирилири 360 милярд долларлиқ хитай мелиға қоюлған 25 пирсәнт чегра беҗида өзгириш болмиған иди.