Xitayning amérikadiki küntaxta shirkitimu mejburiy emgekke qarshi turush zerbisige uchrighan

Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi axbarat élan qilish yighini, 19-sintebir, 2021-yili, dél ri'o, téksas

Amérika fédératsiye tekshürüsh idarisi (FBI) alahide etriti yéqinda ana weten xewpsizliki ministirliqi (DHS) ge masliship, filorida shitatining jékson willi dégen yérige jaylashqan küntaxta ishlepchiqirish zawuti we uning san-franséskodiki ish béjirish ornini tuyuqsiz tekshürgen.

Amérikadiki adwokatlar we ammiwi siyaset meslihetchiliri mulazimet qilidighan wiléy shirkiti torida élan qilin'ghan bu xewerge köre, jinko shirkiti (JinkoSolar) xitayning eng chong küntaxta ishlepchiqarghuchi shirketlirining biri bolup, 2010-yili san-firansiskodiki ish béjirish ornini qurghan we 2018-yili jékson willi zawutida tijaret bashlighan.

Jinko küntaxtsi shirkitini tekshürüsh amérika hökümiti xitay küntaxta sana'itining amérikaning soda qanunidin qéchish qilmishliri üstidiki nechche yilliq tekshürüshidin kéyin élip bérilghan.

Biz bu tekshürüsh heqqide amérika fédératsiye tekshürüsh idarisi bilen alaqilashqan bolsaqmu, ular bu heqte héchqandaq jawab bérelmeydighanliqini we amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi bilen alaqilishishimizni éytti, emma mezkur ministirliqqa yazghan xétimiz jawabsiz qaldi.

REUTERS

Amérika tashqi siyasiti kéngishi (AFPC) aliy tetqiqatchisi maykol sobolik (Michael Sobolik) radiyomizning ziyaritini qobul qilip, jinko shirkitining tuyuqsiz tekshürülüshide bezi éniqsiz sewebler barliqini bildürüp mundaq dédi: “Xitayning jinko shirkiti we bashqa küntaxta shirketlirining nurghun zapchasliri chégrada xéli bir mezgil turup qalghanidi. Kéyin ularning köp qismining bazargha kirishige yol qoyuldi. Eger jinkoning tuyuqsiz tekshürülüshi “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” gha alaqidar bolsa, némishqa nurghun küntaxta malliri amérika bazirigha kireleydu? dégen mesile tughulidu. Shughinisi méning hazir bu heqte igiligen uchurlirim köp emes, shunga buningda zadi néme ish bolghanliqi heqqide késip bir nerse déyelmeymen”.

Ruytrés agéntliqining ötken yil 11-ayda xewer qilishiche, amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi (CBP) jinko küntaxta eslihelirini öz ichige alghan 1000 din artuq küntaxta mallirini qolgha chüshürgen bolup, bu mallar mejburiy emgek mehsulati dep qaralghan.

Amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisige yazghan xétimizde mezkur idarining xitaydin kirgüzülgen küntaxta eslihelirini tutup qalghanliqini, emma amérikaning küntaxta mehsulatlirigha bolghan éhtiyajining dawamliq éship bériwatqanliqini, kelgüside bu qiyinchiliqni qandaq hel qilishi mumkinlikini sorighinimizda, buninggha hazir jawab bérelmeydighanliqini bildürdi.

“Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” gha asaslan'ghanda, Uyghur rayonida ishlepchiqirilghan mehsulatlarning hemmisi dégüdek mejburiy emgekke chétishliq. Amérika soda ministirliqi ötken yil 12-ayda bir qarar chiqarghan bolup, uningda éytilishiche, xitayning kün nuriliq bataréye we küntaxta zawutliri amérikaning chégra béjidin qéchish we mallarni tökme qilip sétishqa qarshi qanunlirigha xilapliq qilip, kambodzha, malaysiya, tayland we wéytnamgha mal chiqirip, mehsulatlirini u yerde pishshiqlap ishligendin kéyin amérikagha éksport qilghan. Emma amérika soda ministirliqi jinko küntaxtisini qara tizimlikke kirgüzmey qalghan.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi xelq'ara teshwiqat bölümi mudiri lu'isa gréw (Louisa Greve) ziyaritimizni qobul qilip, amérika hökümiti mejburiy emgek mehsulatlirini kirgüzmeslikte ching turuwatqan bolsimu, küntaxta mesiliside bezi yochuqlar we kemchiliklerning mewjutluqini bildürüp mundaq dédi: “Shéféld hallam uniwérsitétining doklatida, jinko shirkitining hökümet himayiliqidiki mejburiy emgek küchlirini yötkeshke chétishliq ikenliki éniq körsitilgen. Shunga biz bu ishqa bek köngül bölduq. Ular zawut qurush yaki ish béjirish orni échishqa ruxset qilinmasliqi kérek, biz buninggha narazi. Filorida shitati ularning tijaret kinishkisini tartiwélishi kérek, irqiy qirghinchiliq jinayitige arilashqan bir shirketning amérikada tijaret qilishigha yol qoyush hergiz payda élip kelmeydu” .

Jékson willidiki bir taratquning xewirige qarighanda, jinko shirkiti tuyuqsiz tekshürülgendin kéyin jékson willi shehiri jinko shirkitining mezkur sheherdiki zawutini kéngeytish üchün atighan 2 milyon 300 ming dollarliq saylam i'anisini waqitliq toxtitip qoyghan.

Hazir amérikada mejburiy emgekke chétishliq küntaxta mehsulatlirini cheklesh bilen yéshil énérgiyege bolghan éhtiyajning éship bérishi ziddiyetlik bir mesilige aylan'ghan. Lu'isa gréw bu heqte mundaq dédi: “Eger pakiz énérgiye irqiy qirghinchiliqqa yardem berse, mejburiy emgek bilen chétishliq bolsa, u pakiz emes. Mana bu bizning meydanimiz. Men amérika dölet mejlisige bu heqte bir yazma doklat sundum. Uningda men amérika hökümitini bu ikki yilda küntaxtilarni import qilishqa alahide ijazet bergenlikini tenqidlidim. Bu ikki yilda xitayning küntaxtiliri malaysiya, tayland, wéytnam we bashqa döletler arqiliq amérikagha kirdi؛ amérikaning küntaxtilargha éhtiyajliq bolushi tüpeylidin, bu döletler hetta amérikaning soda qanunighimu emel qilmidi” .

Melum bolushiche, amérika dölet mejlisi we jow baydén hökümiti ichide Uyghur rayonidiki kishilik hoquq kirzisini qandaq hel qilish, shundaqla amérikadiki küntaxta éhtiyajini qamdash üchün xitay bilen qandaq soda qilish üstide talash-tartish dawam qilmaqta iken.

Maykol sobolik bu talash-tartish heqqide toxtilip mundaq dédi: “Menche, bu bir chong mesile. Amérika dölet mejlisimu bu nuqtini hés qildi, bu yaxshi ehwal, ular bu mesilini hel qilishqa tirishmaqta, emma buninggha waqit kérek. Bu bir murekkep mesile. Prézidént jow baydénning yéshil énérgiye we kilimat özgirishini aldinqi orun'gha qoyushtek siyasiy meqsiti bu mesilini téximu murekkepleshtürüp qoydi. Bu mesilini qanun we uni dawamliq ijra qilish arqiliq hel qilish kérek. Amérika dölet mejlisi ezaliri mejburiy emgekni cheklesh qanuni ijra qiliniwatamdu-yoq, qandaq ijra qiliniwatidu dégenlerni bilishi, eger amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi ularning pikrige oxshimaydighan qarar chiqarsa, buni xatirilep qoyushi kérek, shunga bu yerde nurghun mesililer bar, men ularning buni hel qilishini ümid qilimen” .