Д у қ вәкилләр йиғинида “хитайниң чегра һалқиған бесим ишлитиши” намлиқ доклат тонуштурулди

5-Авғустта чақирилған д у қ ниң тор арқилиқ өткүзгән омумий вәкилләр йиғинида д у қ ниң рәһбәрлири билән һәр қайси дөләтләрдики шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлириниң рәһбәрлири вә д у қ ниң вәкиллири дуняниң өзгириватқан нөвәттики вәзийити, алдимизда елип беришқа тегишлик хизмәтләр тоғрисида музакирә елип берип йеңи паалийәт пилани түзүп чиққандин сирт вәкилләргә “хитайниң чегра һалқиған бесим ишлитиши” мавзулуқ доклат тонуштуруп өтүлди.

Д у қ муавин рәиси зубәйрә шәмшидин ханим риясәтчилик қилған йиғинға, һәр қайси тәшкилатларниң мәсуллири, д у қ ниң рәһбәрлири вә вәкиллиридин болуп 120 киши иштирак қилди. Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди, ечилиш нутқи сөзләп, өткән 4 ай ичидә елип берилған паалийәтләр тоғрисида тохталди. У, мундақ деди: “өткән 4 ай ичидә дуня уйғур қурултийи вә дуня уйғур қурултийи тәркибидики тәшкилатлар, һәмдә дуня уйғур қурултийи билән һәмкарлишиватқан тәшкилатлар вә һәр қайси дөләтләрдики вәкиллиримиз зор пидакарлиқ билән вәтинимиздики ирқий қирғинчилиқни дуняға билдүрүш вә униңға қарита чарә-тәдбирләр алғузуш үчүн көп хизмәтләр елип барди. Бу җәһәттә бәзи нәтиҗиләрни қолға кәлтүргән болдуқ. Биз 2021-йили11-айда чехийәниң пайтәхти пирагада чақирилған7-нөвәтлик вәкилләр қурултийида түзүп чиққан истратегийәлик пиланға асасән паалийәтлиримизни давамлаштуруватимиз”.

Арқидин “хитайниң чегра һалқиған бесим ишлитиши” намлиқ доклатни тәйярлиған, һиндистанлиқ мутәхәссис, мәзкур доклатни тонуштуруп өтти. У, мундақ деди: “һөрмәтлик йиғин әһли мән һиндистанлиқ тәтқиқатчи. Дуня уйғур қурултийиниң тәркибидики тәшкилатларниң бири һесабланған мәркизи берлиндики демократийә вә кишилик һоқуқи тәшкилатиниң вәзипиләндүрүши билән мән өткәнки бир қанчә айдин буян хәлқарадики уйғур кишилик һоқуқ паалийәтчилириниң әмәли еһтияҗини чиқиш қилип туруп, әмәли еһтияҗлирини тәтқиқ қилиш вә буниңға чарә тепиш үчүн қаидә-низамларни йезип чиқтим. Мән һазир буни силәргә қисқичә тонуштурмақчимән. Дөләт һалқиған бесим дегән немә? дегинимиздә хитайниң һәр хил йоллар билән дуняниң һәр қайси җайлирида паалийәт елип бериватқан паалийәтчиләргә вә уларниң ата-аниси вә уруқ-туғқанлириға бесим ишлитишидур. Биз бу доклатта явропада туруватқан 20 әтрапида паалийәтчи билән сөһбәт елип бериш арқилиқ материял топлап, бу хил бесимларға қандақ қарши турушимиз керәкликини оттуриға қоюп өттуқ”.

Биз йиғин ахирлашқандин кейин д у қ ниң рәиси долқун әйса әпәнди билән телефон зиярити елип бардуқ. У, йиғинни хуласиләп мундақ деди: “хуласә қилип ейтқанда дуня уйғур қурултийи вәкиллириниң бу қетимқи тор йиғинида, бири дуня уйғур қурултийи вә униң тәркибидики демократийә вә кишилик һоқуқи тәшкилати тәрипидин тәйярланған ‛хитайниң чегра һалқиған бесим ишлитиши‚ намлиқ доклат тонуштурулуп өтүлди. Чүнки бу доклатта уйғур дәваси билән шуғуллиниватқан паалийәтчиләргә болуватқан бесим вә бу бесимниң шәкиллири доклатта орун елипла қалмастин, уйғур паалийәтчилириниң бу бесимдин қандақ өзини қоғдап қелиши тоғрисидики тәдбирләргиму орун берилгән. Биз үчүн наһайити муһим бир доклат, шуңа бу доклатни алдимиздики күнләрдә уйғурчә билән түркчигиму тәрҗимә қилип тарқатмақчимиз”.

Долқун әйса әпәнди мәзкур йиғинда өткән 4 айлиқ паалийәтни хуласиләп чиққандин сирт, алдимиздики 4 айда елип берилидиған паалийәтләрниң пиланини түзүп чиқилғанлиқини баян қилди.

Ундақта “хитайниң чегра һалқиған бесим ишлитиши” намлиқ доклатта немиләр оттуриға қоюлған? мәзкур доклатни тәйярлиған демократийә вә кишилик һоқуқ тәшкилатиниң мәсули зумрәтай әркин ханим доклат тоғрисида мәлумат берип мундақ деди: “бу доклат һазир дуняниң һәр қайси җайлирида болупму явропа әллиридә паалийәт қиливатқан уйғур, тибәт, хитай вә хоңкоңлуқ паалийәтчиләрниң хитайниң еғир бесимлириға учраватқанлиқи һәтта өзлириниң өйидикилириниңму бесимға учраватқанлиқи тоғрилиқ материял топлап йезип чиқилди. Бу доклатни тәйярлаш үчүн уйғур паалийәтчиләрни асас қилған һалда нурғун адәм билән сөһбәт өткүздуқ. Ахирида мәзкур доклатни биз тәклип қилған мустәқил бир тәтқиқатчимиз йезип чиқти”.

Зумрәтай әркин ханим доклатниң мәзмуни тоғрисида мәлумат берип мунуларни деди: “явропа паалийәт елип бериватқан уйғур паалийәтчиләрни зиярәт қилип, улар дучар болуватқан риял, тәһдитләрни мисал қилип туруп, мушундақ бесимға учраватқан вақитта қандақ қилип паалийәтлирини бихәтәр елип баралайду? өзлирини хитай бесимидин қандақ сақлап қалалайду? бу мәзмунларни чөридигән һалда бу доклат йезип чиқилди. Уйғур паалийәтчиләр башқа дөләтләргә сәпәргә чиқса немиләргә диққәт қилиши керәк? қайси дөләтләр уйғурлар үчүн бихәтәр, қайси дөләтләргә бериш хәтәрлик. Буларниң һәммиси доклатта хәритиләр арқилиқ көрситип берилди”.

Зумрәтай әркин ханимниң ейтишичә демократийә вә кишилик һоқуқ тәшкилати тәрипидин тәйярланған доклат 7-авғуст күни мәзкур тәшкилат билән дуня уйғур қурултийиниң тор бетидә елан қилиинип тарқитилди.