Bir Uyghur ayalning gollandiyediki chaghan pa'aliyitide Uyghurche usul oynishi qattiq ghulghula peyda qildi

Ijtima'iy taratqularda 1-ayning 26-küni, gollandiyening denxag (ga'aga) shehiridiki medeniyet ma'arip merkizide xitay elchixanisi uyushturghan 2020-yilliq chaghan pa'aliyitide bir Uyghur ayalning éghzigha maska taqap Uyghurche usul oynawatqanliqigha a'it sin körünüshi tarqitilghandin kéyin, chet'ellerdiki Uyghurlar arisida ghulghula peyda qildi. Ijtima'iy taratqularda bezi kishiler 2 milyon etrapida Uyghurni lagérgha solap qoyghan xitayning chaghan bayrimida xitay diplomatlargha we xitay puqralirigha usul oynap bérishning nomussizliq ikenlikini tekitlise, yene bezi Uyghurlar, mezkur Uyghur ayalning erkin dunyada yashap turupmu xitay diplomatliri we xitay puqraliri üchün usul oynap bérishining milliy ghurur tuyghusining yoqluqining ipadisi ikenlikini bildürüshken.

Chaghanda Uyghurche usul oynighan ayaldin sirt yene xitay diplomatiye orgini uyushturghan chaghan pa'aliyitige bashqa Uyghurlarmu ishtirak qilip, xitay diplomatlar bilen süretke chüshüp tarqatqan.

Biz mezkur pa'aliyetke qatnashqan alimjan ependige téléfon qilip, uning bu pa'aliyetke qatnishish seweblirini sorighinimizda, u özining xitay bilen tijaret qilidighan gollandiye shirkitide ishlewatqanliqini, xizmet munasiwiti bilen bu pa'aliyetke qatnashqanliqini bayan qilghandin kéyin bashqa so'allirimizgha jawab bergili unimidi.

Biz, chaghan pa'aliyitide usul oynighan Uyghur ayalni köp izdigen we uning néme sewebtin xitay elchixanisi uyushturghan chaghanliq pa'aliyette usul oynighanliqini bilishke intilgen bolsaqmu, biraq uni tapalmiduq we uning ehwaligha a'it uchurgha érishelmiduq. Biraq, biz bu heqte éniq melumat igilesh üchün, bu pa'aliyetni ijtima'iy taratqularda tarqatqan, 2018-yili 6-ayning 23-künidin bashlap hazirghiche her hepte axirida amistérdamning dam meydanida xitaygha qarshi yalghuz kishilik naraziliq namayishi ötküzüp kéliwatqan abduréhim ghéni ependi bilen söhbet élip barduq. U, xitayning chaghan kéchilikide usul oynighan ayal toghrisida tepsiliy uchur igileshke tirishqan bolsimu igiliyelmigenlikini bayan qildi.

Melum bolghinidek yawropa döletliridin panahliq tiligen Uyghurlar xitayning zulumigha uchrighanliqini pash qilidu. Gollandiyediki Uyghurlarning köp qismi siyasiy panahliq yoli bilen bu döletke orunliship qalghan. Abduréhim ghéni ependi belki mezkur ayalningmu shundaq panahliq tiligen bolushi mumkinlikini perez qilidighanliqini bayan qildi.

Abduréhim ghéni ependi öz köz qarashlirini otturigha qoyup, Uyghur diyarida xitay Uyghurlarning milliy ghururini, medeniyitini, milliy kimlikini, dinini ayaq astigha éliwatqan bügünki künde bu Uyghur ayalning milliy qiyapetliri bilen xitay hökümitining diplomatliri aldida usul oynishining qobul qilghili bolmaydighan ish ikenlikini izahlidi.

Gollandiyede pa'aliyet élip bériwatqan yawropa Uyghur ma'arip jem'iyiti re'isi abduraxman abdulla ependi yawropadiki Uyghurlar arisida her xil kishilerning barliqi, lékin mutleq köp qisim Uyghurlarning xitay hökümitining Uyghur diyarida Uyghurlargha qarita élip bériwatqan basturush siyasitige narazi ikenliki, hetta ularning xéli köpining wetinidiki uruq-tughqanliri, ata-aniliri bilen alaqisi üzülgenliki we bir qismining yéqinlirining lagérlargha solan'ghanliqini tekitlidi. Emma uning eskertishiche, yawropa döletliride yene xitay hökümitining ademliri bilen yéqin alaqidarda bolidighan, xitay diplomatiye organliri we bashqilar bilen zich munasiwette bolup kéliwatqan Uyghurlarningmu barliqini, bularni qattiq eyibleydighanliqini bayan qildi.

Bezi döletlerde xitay elchixanisining bu xil pa'aliyetlirige qatniship, Uyghurlarning naraziliqigha uchrawatqan Uyghurlarning sani az emes. Bulargha qandaq mu'amile qilish kérek. Gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchi abduréhim ghéni ependi bu mesilidimu öz qarashlirini otturigha qoydi

Xitay da'irilirining chaghan mezgilide Uyghur diyarida Uyghurlarni xitayche kiyinish, xitayche shir we ejdiha usuli oyuni oynitish, yanggir usuli oynitish we bashqa chaghanliq pa'aliyetlerge teshkillewatqanliqi melum. Mundaq ehwalda, xitay diplomatiye organlirining chaghan bayrimi we bashqa pa'aliyetlerde chet'ellerdiki bir qisim Uyghurlarni Uyghurche usul oynashqa, mundaq pa'aliyetke qatnishishqa teshkillishini qandaq chüshinish kérek? dégen so'alimizgha enqerediki Uyghur tetqiqati instituti mudiri doktor erkin ekrem ependi jawab bérip, xitayning lagér mesiliside xelq'arada bekla abruyini chüshürüwalghanliqini, xelq'arada abruyini qayta yaxshilash üchün, bu Uyghurlarni Uyghurche usul oynitiwatqanliqini, bundin kéyin chet'eldiki bezi Uyghurlarni yénigha tartishqa tirishidighanliqini ilgiri sürdi.

Igilishimizche, bu yil enqerediki xitay elchixanisimu chaghan pa'aliyiti ötküzgen bilen nahayiti az sanda Uyghur we qazaq qatnashqan. Bu, burunqi yillargha qarighanda eng az Uyghur ishtirak qilghan chaghan hésablinidiken.