Amérika hökümiti chén chüen'go qatarliq 4 neper xitay emeldargha jaza élan qildi

Amérika hökümiti bügün, yeni 9-iyul küni xitay hökümitining Uyghur élide yürgüzüwatqan basturushlirida asasliq rol alghan 4 neper xitay emeldarigha jaza tedbiri élan qildi. Bu jaza tedbirliri ayrim-ayrim halda amérika tashqi ishlar ministirliqi we maliye ministirliqi teripidin élan qilindi.

Amérika tashqi ishlar ministirliqi Uyghur aptonom rayonluq partkomning sékrétari chén chüen'go, Uyghur aptonom rayonluq siyasiy-qanun komitétining sabiq sékrétari ju xeylun, Uyghur aptonom rayonining mu'awin re'isi, qoshumche Uyghur aptonom rayonluq jama'et xewpsizliki nazaritining nazizi wang mingshen qatarliq 3 neper yuqiri derijilik xitay emeldarni rayondiki “Kishilik hoquqni qattiq depsende qilghuchi” dep békitken. Bu heqtiki qararda yuqiriqi üch neper xitay emeldari we ularning a'ile tawabi'atlirining amérikagha kirishining cheklen'genliki bildürülgen. Amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo bu heqtiki bayanatida yuqiriqilardin sirt yene Uyghur élidiki zulumda roli bar dep qaralghan bashqa xitay hökümet emeldarliriningmu amérikagha kirishini chekligenlikini bildürdi.

Amérika xelq'ara diniy ishlar komitétining komissari nuri türkel ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, mundaq dédi: “Diniy ishlar komitétining komissari bolush we bir Uyghur bolush süpitim bilen amérika hökümitining bu qararni chiqarghanliqini tebrikleymen. Bu qarar kéchikip ilin'ghan bolsimu, lékin xitay hökümitining Uyghurlargha ilip bériwatqan qirghinchiliqini tizginleshte muhim bir qedem boldi.”

9-Iyul küni yene amérika maliye ministirliqi chén chüen'go, ju xeylun, wang mingshen we Uyghur aptonom rayonluq jama'et xewpsizliki nazaritining partkom sékrétari xo lyujün qatarliq 4 neper xitay emeldarini rayondiki “Kishilik hoquqni depsende qilishta roli bar” dep békitti. Amérika maliye ministiri sitiwin minuchin bu heqtiki bayanatida: “Amérika maliye küchidin toluq paydilinip turup, shinjang we dunyaning herqaysi jaylirida kishilik hoquqni depsende qilghuchilarni jawabkarliqqa tartishqa wede béridu,” dégen.

Nuri türkel ependi bu qarar heqqide tepsiliy toxtilip, mundaq dédi: “Bu qarar xitay we bashqa döletlerdiki kishilik hoquq depsendichiliki qilimishlirining jazasiz qalmaydighanliqini körsitip berdi.” nuri türkel ependi yene mundaq dédi: “Xitay hakimiyiti we xitay hakimiyitige yandishiwatqan bashqa küchlerning amérikaning bu siyasetlirini qandaqtur ‛xitaygha qarshi Uyghurlarni ishlitiwatidu‚ dep teshwiq qilishigha diqqet qilish kérek. Biz amérika hökümiti qarmiqida xizmet qiliwatqanlar bolush süpitimiz bilen nede zulum bolsa, zulumgha uchirighuchilarning yénida bolimiz. Bu amérika dölitining en'enisi we xelqi'ara qanunlarda ijra boluwatqan belgilimilerdur. Biz herqaysi döletlerning siyasiy jehettiki közqarashlirilirining oxshimasliqini qayrip qoyup, Uyghurlar mesiliside dunya jama'etchilikinng birlkte, ünümlük tedbir qollinishini tewsiye qilimiz.”

Amérika tashqi ishlar ministiri mayk pompéyoning imzasi bilen élan qilin'ghan bu heqtiki resmiy bayanatta mundaq déyilgen: “Amérika qoshma shtatliri xitay kompartiyesining shinjangdiki Uyghur, qazaq we bashqa az sanliq milletlerge yürgüzüwatqan kishilik hoquq depsendichilikige hergiz qarap turmaydu. . . Amérika bügün shinjangdiki dehshetlik we sistémiliq depsendichiliklerge qarshi heriket qollandi. Biz xitay kompartiyesining kishilik hoquq we insanlarning erkin yashash hoquqigha qilghan ziyankeshlikliri heqqidiki endishimizge ortaqlishidighan barliq döletlerni biz bilen birlikte xitay hökümitining bu rezil qilmishlirini eyibleshke chaqirimiz.”

Yuqiriqi bu qarar Uyghur mesilisige izchil köngül bölüp kéliwatqan we heqqaniyetni qollighuchi dunyadiki barliq kishilerni hemde Uyghur jama'etchilikini söyündürdi.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi amérikaning bu qarari heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Amérika hökümitining xitayning sherqiy türkistanda hakimiyet yürgüzüwatqan emeldarlirigha qarita jazlash tedbiri qollan'ghanliqi adalet üchün bésilghan bir chong qedem. Biz pütün Uyghur xelqi namidin amérika hökümitige bolghan minnetdarliqimizni bildürimiz. Shuning bilen bir waqitta yene bashqa döletlernimu xitaygha qarshi dadil qedem ilishqa chaqirimiz.”