“Xitay gulagidin hayat qélish” namliq kitab “Aldinqi front edebiyati mukapati” gha érishti

Bérndin ixtiyariy muxbirimiz hebibulla izchi teyyarlidi
2024.10.07
gulbahar-xatiwaji-1 Gülbahar xatiwaji xanim shiwéytsariyening lokarnoda bergen guwahliqidin kéyin pa'aliyet teshkilligüchiler bilen xatire sürette. 2024-Yili may.
RFA/Hebibulla Izchi

Firansiyediki lagér shahiti gülbahar xatiwajining “Xitay gulagidin hayat qélish” namliq kitabi italiyening kassino shehiride “Aldinqi firont edebiyati mukapati” gha érishken.

 “Xelq'ara kasino shehiri-aldinqi front edebiyati” dégen nam bilen 2005-yilidin bashlap yolgha qoyulghan bu mukapat asasliqi urush, kishilik hoquqtin mehrum qilish, yuqum, acharchiliq qatarliq insaniyet kirizisini tetqiq qilidighan we buni oqurmenlerge yetküzidighan edebiy eserlerge béghishlan'ghan. Italiyening laziya rayonidiki kasino shehiri, ikkinchi dunya urushida pütünley weyran bolghanidi. Bu munasiwet bilen kasino uniwérsitéti bu urushning ziyankeshlikige uchrighanlarni xatirilesh üchün “Aldinqi front edebiyati mukapati” ni tesis qilghaniken.

Bu munasiwet bilen gülbahar xatiwaji xanim radiyomizning téléfon ziyaritini qobul qilip, özining mukapatqa tallinish jeryani heqqidiki melumatlarni anglighuchilar bilen ortaqliship ötti.

Bu mukapatqa tallan'ghuchi namzatlarni italiye we dunyaning perqliq jayliridiki bezi neshriyatlar békitkendin kéyin, italiyening kasino shehiridiki kasino xelq'araliq uniwérsitétining kasino we laziya rayonliridiki oqughuchiliri namzatliqqa tallan'ghan kitabni oqup chiqip bahalaydiken we qoyulghan nomurgha asasen eng yuqiri nomurgha érishküchi töt kitabning aptorini her yilliq mukapatqa érishküchi qilip békitidiken.

Gülbahar xatiwaji xanim shiwéytsariyening zürix shehiride ötküzülgen guwahliq bérish pa'aliyitide. 2023-Yili.
Gülbahar xatiwaji xanim shiwéytsariyening zürix shehiride ötküzülgen guwahliq bérish pa'aliyitide. 2023-Yili.
RFA/Hebibulla Izchi

Bu yilqi tallash yilning béshida bashlan'ghan bolup, 5-ayda oqughuchilarning tallap békitishidin ötüp, gülbahar xatiwaji eng yuqiri 1563 nomur bilen 1-likke érishken. Mukapat komitéti teripidin bu mukapatqa érishküchilerning salahiyiti axirqi qétim békitilgen. Mukapat tarqitish murasimi bolsa, ikkinchi dunya urushida yawropadiki eng chong urushlarning biri dep atalghan kasino orushining 80 yilliqini xatirilesh üchün 4-öktebir tarqitilghan. Mukapatni gülbahar xatiwajigha wakaliten, “Add editöre” neshriyatidin ilariya benini tapshurup alghan.

Biz bu munasiwet bilen mukapat tarqatquchi urun, italiyening kasino shehiridiki kasino uniwérsitéti bilen alaqileshtuq, ular so'allirimizgha yazmiche jawab bérip gülbahar xatiwajining bu kitabini mukapatqa tallashning sewebi heqqide mundaq dédi:

“Gülbahar xatiwajini mukapatlashning sewebi uningdiki jasaret, kechmishini éytishqa jür'et qilish, kechürmishlirining dehshetliri bilen qayta yüzlishishtin ibarettur: chünki u kitabida, küchlük awaz bilen, xitay hakimiyiti teripidin Uyghurlarning assimilyatsiye qilinishigha qarshi turushini gewdilendürdi. U, u yerde xitay bolmighanlargha boshluq yoqluqini, qiyin-qistaq we insan qélipidin chiqqan zorawanliqlarni oqurmenlerning körüshi we hés qilishigha aylandurghan. Uning bu kitabi 21-esirdiki intayin muhim bolghan bir topluq-yeni milletning xususiy we kolléktip kimlikini yoqitish we assimilyatsiye qilishning ispati”.

Gülbahar xatiwaji xanimning “Xitay gulagidin hayat qélish” namliq kitabi 14 tilgha terjime qilin'ghan.
Gülbahar xatiwaji xanimning “Xitay gulagidin hayat qélish” namliq kitabi 14 tilgha terjime qilin'ghan.
RFA/Hebibulla Izchi

Bu mukapat komitéti bu qétim ayal yazghuchilar eserliri we ulardiki pewqul'adde témilarni tallighan. Bu qétimqi ayallar edebiyati mukapati témisi bolsa؛ “Bedinimiz, awazimiz, erkinlikimiz” din ibaret bolup, gülbahar xatiwaji bu heqtiki tepsilatlarnimu radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship ötti.

Bu qétimqi mukapatlash heqqide “Légo kassino” namliq gézitte bérilgen xewerde, gülbahar xatiwajining xitayning jaza lagérliridiki kechürmishliri etrapliq tonushturulghan bolup: “Bir milyondin artuq Uyghur xitayning térrorluq, singip kirishning aldini élish, bölgünchilik dégendek asassiz eyibleshliri bilen ‛atalmish qayta terbiyelesh‚ lagérlirigha qamalghan, Uyghurlarning keng-kölemde tutqun qilinip sistémiliq basturuluwatqanliqidek bir ré'alliq ‛shinjang saqchi höjjiti‚ ge oxshash bezi matériyallar arqiliq dunyagha ashkarilan'ghandin kéyin, dunya jama'etchiliki u yerde yüz bergen maw zédung dewridin kéyinki eng weyran qilghuchi qirghinchiliqtin xewerdar boldi. Gülbahar xatiwajining 14 tilgha terjime qilin'ghan bu kitabimu, u we a'ilisidikilerning xeterge tewekkül qilip öz kechürmishlirini insanlar bilen ortaqlishishi we guwahliqi arqiliq gherb dunyasining bu mesilige nisbeten perwasizliqini körsitip béridu” dep yézilghan.

Gülbahar xatiwaji xanim yene, özining bu mukapatqa tallan'ghanliqidek bir hayajinini radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship, “Bu mukapatning emeliyette özigila emes, Uyghur xelqige bérilgen” dep oylaydighanliqini bildürüp ötti.

Bu qétimqi mukapatqa tallan'ghuchilar heqqidiki xewerler italiye metbu'atlirida xewer qilin'ghan. Bu heqte italiyede neshr qilinidighan “Piskoposluqlar” namliq gézitte bérilgen xewerde: “Gülbaharning guwahliqi, birleshken döletler teshkilati mejliside ret qilish hoquqigha ige, dunyadiki eng küchlük hökümetlerning biri sadir qilghan zamanimizdiki tesewwur qilghusiz ehwaldin dunya jama'etchilikini xewerdar qildi”, dep yézilghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.