Xitay d u q gha kirgüzüshke urun'ghan gérman jasusliri qolgha élin'ghan

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.06.29
rishat-jasus-305.jpg Mezkur gézitte jasus réshat heqqide élan qilin'ghan xewer
RFA/Ekrem

Xitay gérman er-ayal jasusni dunya Uyghur qurultiyigha soqundurup kirgüzüshke urun'ghan bolsimu, emma meqsitige yitelmigen.

25-Iyun küni gérmaniyening döletlik birinchi téléwiziye qanili bolghan ARD da xitaygha jasusluq qilghan bir jüp er-ayalning hékayisige a'it bir xewer tarqitildi. Xewerde bayan qilinishiche, 74 yashliq bir gérman kishi we uning ayali 23-iyun seherde taksigha olturup, myunxén shehiridin ayrodromgha qarap mangghan. Ularning pilani makawgha bérip, özlirini yéteklewatqan xitayning jasusluq orginining muhim bir emeldari bilen körüshüsh bolghan.

Emma tosattin bawariye shtatliq jinayi ishlar saqchi idarisining birqanche mashiniliri ularni qorshawgha élip tutqan. Ularning üsti-bashlirini, chamadanlirini tepsiliy tekshürgen. Andin ularning öyige kélip, shu küni kechkiche axturush élip barghan. Axturush jeryanida yüzligen höjjetlerni, sanliq melumatlarni we yumtallarni qolgha chüshürgen. Tekshürüsh bir kün dawam qilghan.

ARD Qanilining bérlindiki merkizining axbarat mutexessisliri bu er-ayalning jasusluq gumani bilen qolgha élin'ghanliqini gérmaniye dölet xewpsizliki da'iriliri teripidin sürüshtürüp bilgen. Biraq ARD qanili bu ikki neper jasusni ziyaret qilish meqsitige yitelmigen. Ularning qaysi türmige qamalghanliqinimu éniqliyalmighan. Gérmaniyening mexpiy orgini bolghan “Fédératsiye axbarat idarisi” bu heqte axbarat sahesini héchqandaq melumat bilen teminliyelmeydighanliqini bildürgen. Shundaq bolushigha qarimay, ARD qanili bu jasus toghrisida yenila bezi melumatlarni qolgha chüshürgen.

Xewerde 74 yashliq er jasusning ismini ditér w. , uning ayalining ismini andériya dep özgertip élin'ghan, bu jasuslarning hayat hékayisini qisqiche bayan qilghan.

Bu hékayidin melum bolushiche, jasus ditér w. Myunxéndiki “Hanns zaydil fondi jem'iyiti” ning xizmetchisi bolup, 50 yildin buyan “Fédératsiye axbarat idarisi” gha özlükidin xizmet qilip kelgen. Sayahet pursitidin paydilinip, “Fédératsiye axbarat idarisi” ni rusiye, xitay, sherqiy-jenubiy asiya döletlirige a'it uchurlar bilen teminlep, belgilik tapan heqqige ériship yashighan. Hetta bu xizmetliri seweblik u “Fédératsiye axbarat idarisi” gha kirip-chiqalaydighan halgha kelgen.

U pénsiyige chiqqandin kéyin, ayali bilen birlikte bu xizmetlirini dawamlashturghan. Oylimighan yerdin xitay jasusluq organliri pénsiyige chiqqan bu ademge qiziqip, uni xitaydiki sayahiti mezgilide qolgha keltürgen. Uningdin gérmaniye “Fédératsiye axbarat idarisi” gha a'it melumatlarni telep qilghan. Bu er-ayal shuningdin kéyin dawamliq xitaygha sayahetke bérip turghan. Shangxeydiki tongji uniwérsitétini xitay jasusluq organlirigha axbarat yetküzüsh bazisi qilghan.

Biraq ularning xitayni zadi qandaq melumatlar bilen teminligenliki, xitayning bu ikkiylenning eslide qosh jasusluq salahiyitige ige ikenlikini, “Fédératsiye axbarat idarisi” gha uzun yillar xizmet qilghanliqini bilidighan-bilmeydighanliqi, jasuslarning qanchilik iqtisadiy heqqe érishkenliki qatarliq nurghun so'allarning jawabi hazirche melum emesken.

Bu jasusning hékayisidiki bizning diqqitimizni tartqan muhim mesile, xitayning bu er-ayalni dunya Uyghur qurultiyigha soqundurup kirgüzüsh pilanidur. Xewerde alahide tilgha élinishiche, d u q gha suqunup kirish bu er-ayalgha tapshurulghan eng muhim we axirqi wezipe bolghan. Halbuki, bu jasuslar xitay terepning mezkur telepini ret qilghan.

Xewerde mundaq déyilidu: “Xitaylar axiri ditér w. We uning ayaligha leptop kompyutér bilen sifirlashturulghan yumtalni bergen. Bu arqiliq gérmaniye ‛fédératsiye axbarat idarisi‚ gha ulinip, u yerdin uchur igilimekchi bolghan. Halbuki, ular ‛fédératsiye axbarat idarisi‚ ning buni sézip qalidighanliqini oylapmu baqmighan. Xitayning axirqi nishani ditér w. We uning ayalini dunya Uyghur qurultiyigha soqundurup kirgüzüsh bolghan. Uyghurlar xitaydiki étnik az sanliq millet bolup, ular éghir jazalargha uchrimaqta. Uyghurlarning chet'eldiki wekillik orgini bolghan d u q ning merkizi myunxén shehirige jaylashqan. Biraq ditér w. We uning ayali xitayning d u q gha suqunup kirish telipini qobul qilmighandin kéyin, ular bashqa témida birlikke kelgen”.

Xitay néme üchün chet'el jasuslirini d u q gha kirgüzüp axbarat igileshke urunidu? d u q ning re'isi dolqun eysa ependi bu heqte toxtalghanda xitayning d u q gha jasus soqundurup kirgüzüsh qilmishining yéngiliq bolmisimu, emma chet'elliklerni kirgüzüshke urunushining diqqet qilishqa tégishlik bir nuqta ikenlikini, bu weqening özlirini qaytidin segitkenlikini tilgha aldi.

D u q ning re'is wekili, “Sherqiy türkistan ölimalar birliki” ning mu'awin re'isi turghunjan alawudun ependi bu xususta pikir bayan qilghanda xitayning ilgiri gérmaniyediki Uyghurlarni jasusluq qilishqa mejburlap meqsitige yételmigenlikini eskertti. U sözide yene xitayning dunya Uyghur qurultiyigha jasus soqush herikitining ilgiri birqanche qétim yüz bergenlikini, emma xitayning her qétimda meghlup bolghanliqini bayan qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.