Xitay hökümiti jenwede ötküzgen axbarat élan qilish yighinida öz jinayetlirini yoshurushqa urun'ghan

22-Séntebir küni chüshtin kéyin, jenwede ötküzüliwatqan b d t kishilik hoquq kéngishining 51-nöwetlik omumiy wekiller yighinida xitay hökümiti axbarat élan qilish yighini ötküzgen. Ular bu yighinda “Shinjangning tereqqiyati we her millet xelqining bextlik yashawatqanliqi” heqqide 10minutluq teshiwiqat widiyosi körsetken hemde atalmish “Shinjang wekilliri” ni sözlitip xelq'ara sehnide ochuqtin ochuq köz boyamchiliq qilghan.

Kanada “Uyghur heqlirini qoghdash qurulushi” ning dériktori memet toxti ependi, xitayning bu qétimliq axbarat élan qilish yighinigha bunche chong teyyarliq qilishini b d t élan qilghan doklattin kéyinki weziyetke baghlap chüshendürdi.

Xitayning bu axbarat élan qilish yighinidin nechche kün ilgiri dunya Uyghur qurultiyi kishilik hoquqni közitish teshkilati we xelq'ara kechürüm teshkilati bilen birlikte ikki qétim axbarat élan qilish yighini chaqirip, xitayning irqiy qirghinchiliq jinayitini eybligen, shundaqla b d t élan qilghan nopuzluq we musteqil doklatni delil keltürüp, xitayning heqiqeten insaniyetke qarshi jinayet ötküzüwatqan bolushi mumkinlikini, bügünki kündimu xitayning türme-lagérlarni ishqa sélishtin bashqa yene, Uyghurlarni ach qoyup öltürüsh sheklide irqiy qirghinchiliqni dawamlashturuwatqanliqini, buni toxtitish üchün xitayni chekleydighan küchlük heriket qollinish, birer teklip yaki qanun layihesi sunush pikrini otturigha qoyghanidi.

Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi we ayallar komitéti mudiri zumret'ay erkin xitayning bu axbarat yighin'gha qatnashqan döletlerning ehwalini tonushturush bilen birge, Uyghurlarni qollawatqan döletlerning choqum Uyghurlargha paydiliq birer qarar chiqirishi üchün dunya Uyghur qurultiyining tirishchanliq körsitiwatqanliqini bildürdi.

Dunya Uyghur qurultiyi teshwiqat-uchur merkizining neq meydandin bergen melumatigha qarighanda, xitay hökümiti bu axbarat élan qilish yighinigha xitayni qollaydighan döletlerning diplomatlirini teklip qilghandin sirt, xitayning jinayitige qarshi pozitsiyede boluwatqan döletlerning ademlirinimu élip kirgen. Xitayning b d t da turushluq bash elchisimu bu yighin'gha qatnashqan. Xitay hökümiti bu yighinda shawket imin, aygul memet, zulhayat isma'il, möhterem shérip, yalqun yaqup qatarliq besh “Uyghur wekil” ni élip kélip sözletken. Uyghur aptonom rayonluq partkomning da'imiy hey'et ezasi shawket imin, j x nazaritining mu'awin naziri yalqun yaqup qatarliqlar xitayning “Üch xil küch” ke qarshi turush üchün “Terbiyelesh merkizi” qurghanliqini, shundin buyan térrorluq weqeliri yüz bermigenlikini sözligen bolsa, “Terbiyelesh merkizidin chiqqan shahit” aygul memet özining “Bu merkezde ésil tamaq yep, yaxshi oqup kespiy terbiye alghanliqini, mejburiy emgekning yoqluqi” ni sözligen؛ ürümchi noghay meschitining imami möhterem shérip, “Shinjang uniwérsitéti” ning mu'awin mudiri zulhayat isma'il qatarliqlarmu öz sahesi boyiche xitay hökümitining siyasitini maxtap sözligen. Zulhayat isma'il ilgirimu xitay hökümitining Uyghur ayallirigha qiliwatqan hujumi we bir xitay emeldarning “Uyghur ayalliri tughush mashinisi” dégen haqaritini inkar qilip, xitay hökümitining aqlighuchisi bolghanidi.

Memet toxti ependi, xitayning bu yalghan shahitlarni sözletken bilen özining jinayi pakitlirini aghduralmaydighanliqini we xelq'ara jem'iyetni aldiyalmaydighanliqini bildürdi.

Xitay hökümiti bu axbarat élan qilish yighinida bashtin axir özining dépini chalghan, yalghan bayanlirigha qarshi so'al soraydighan muxbirlargha purset bermey, aldirap-saldirap yighinni tügetken. Zumret'ay erkin Uyghurlarni qollaydighan döletlerning xitayning bundaq teshwiqatigha ishenmigenlikini, b d t omumiy kéngishide xitaygha munasiwetlik birer qarar chiqishida buning paydiliq bir ehwal ikenlikini bildürdi.

Dunya Uyghur qurultiyi uchur-teshwiqat merkizining melumatigha qarighanda, bu qétimliq yighinda xitayning shunche xizmet ishleshliri we teshwiqat élip bérishigha qarimay, xitayni qollaydighan döletler aziyip 28 ge chüshüp qalghan. Xitaygha qarshi awaz béridighan döletler köpiyip 60 din éship ketken. Bundaq bolushida, b d t ning bu qétim élan qilghan kishilik hoquq doklati muhim rol oynighan؛ dunya Uyghur qurultiyi bu doklatning nopuzidin paydilinip, xelq'ara kishilk hoquq organliri bilen birliship xitaygha qattiq bésim ishletken.