Әнқәрәдики муһакимә: “хитай компартийәси қуруп чиққан йеңи хитай импирийәси вә инсанийәт дуч келиватқан хитай тәһдити”

30-Июн күни түркийә пайтәхти әнқәрәдә “хитай компартийәси қуруп чиққан йеңи хитай импирийәси вә инсанийәт дуч келиватқан хитай тәһдити” темисида муһакимә йиғини өткүзүлди.

Бу паалийәт уйғур академийәси вәхпи билән шәрқий түркистан тәтқиқат вәхпи тәрипидин уюштурулған болуп, ечилиш мурасимға сабиқ министир оқтай вурал әпәнди, парламент әзаси фаһрәттин йоқуш әпәнди, “йеңидин рәфаһ” партийәсиниң муавин рәиси доған бәкин әпәнди, бүйүк бирлик партийәсиниң муавин рәиси али кесәр әпәнди, шундақла һәр қайси түркий милләтләр аммивий тәшкилатлириниң мәсуллири, әнқәрәдики һәр қайси университетларниң хәлқара мунасивәтләр кәспидики оқутқучи-оқуғучилар вә мухбирлардин болуп, 60 дәк киши қатнашти.

RFA.Erkin Tarim

Мәзкур муһакимә йиғининиң ечилиш мурасими түркийә вә шәрқий түркистанниң “истиқлал марши” ни оқуш билән башланди. Илмий муһакимә йиғинида уйғур академийәси вәхпиниң рәиси доктор фәрһат қурбан тәңритағли ечилиш сөзи сөзлиди. У бу йиғинни ечиштики мәқсити тоғрисида тохтилип мундақ деди: “‛хитай компартийәси қуруп чиққан йеңи хитай импирийәси вә инсанийәт дуч келиватқан хитай тәһдити‚ дегән бу темини биз уйғур академийәси болуш сүпитимиз билән өткән йили оттуриға қойған идуқ. Биз өткән йили мәзкур темида муһакимә йиғини ачқан идуқ, чүнки өткән йили 1-июл күни хитай компартийәси қурулғанлиқиға 100 йил болған күн иди. Биз бу йиғинимизда хитайниң қандақ қилип дуняға тәһдит болушқа башлиғанлиқини, буни тосушниң йоллири тоғрисида мутәхәссисләр билән музакирә қилған идуқ. Мана бүгүн испанйә пайтәхти мадредта ечилған “шималий атлантик әһди тәшкилати” (NATO) ниң йиғинда, хитайниң дуня үчүн тәһдит икәнлики очуқ-ашкара оттуриға қоюливатиду. Биз дәл мушу күндә бу йиғинни ечип олтуруптимиз. Йиғинимизниң мувәппәқийәтлик болушини тиләймән.”

RFA.Erkin Tarim

Муһакимә йиғинида д у қ ниң муавин рәиси, әнқәрәдики һаҗәтәпә университети тарих пәнлири оқутқучиси, доктор әркин әкрәм әпәнди “хитай компартийәсиниң қурғучиси мав зедоңниң шәрқий түркистан мустәқиллиқиға қарши сиясити” темисида доклат бәрди. У доклатида мав зедоңниң яшлиқ чағлирида язған мақалилирида хитайдики 27 өлкиниң мустәқил болуш һоқуқи барлиқини тәкитлигәнлики, 1949-йили хитай компартийәси һакимийәтни қолға алғандин кейин, мустәбитлик түзүмигә қарап маңғанлиқи, бүгүнки күндә хитай компартийәсиниң уйғурларға қарита ирқий қирғинчилиқ елип бериватқанлиқини көплигән мисаллар арқилиқ шәрһийләп өтти.

Уйғур академийәси вәхпиниң рәиси доктор фәрһат қурбан тәңритағли әпәнди “йеңи хитай импирийәси вә инсанийәт дуч келиватқан хитай тәһдити” темисида доклат бәрди. У доклатида хитай компартийәсиниң түрлүк һийлә-нәйрәңләр арқилиқ дуняни алдап, бүгүнки күндә инсанийәт үчүн зор тәһдиткә айланғанлиқини мисаллар арқилиқ оттуриға қойди.

Арқидин истанбулдики йилдиз техника университетиниң оқутқучиси, дотсент доктор али чақсу әпәнди “уйғур қирғинчилиқини тохтитиш үчүн немиләрни қилиш керәк?” темисида доклат бәрди. У хитайниң уйғурларға қарита қирғинчилиқ елип бериватқанлиқини, хитайниң ‛қирғинчилиқ‚ сөзидин қаттиқ чөчүватқанлиқини, шуңа ‛уйғур қирғинчилиқи‚ ни техиму көп дөләтләрниң етирап қилиши үчүн тиришчанлик көрситишниң зөрүрликини тәкитлиди.

Йиғин ахирлашқандин кейин микрофонимизни доктор фәрһат қурбан тәңритағли әпәндигә узаттуқ. У мәзкур илмий муһакимә йиғининиң наһайити яхши өткәнликини баян қилди.