REUTERS
Amérika kéngesh palata ezasi rik skot "Washin'gton pochtisi" gézitide 2022-yilliq olimpik tenheriket musabiqisining biyjingda ötküzülmesliki kérekliki heqqide bir parche obzor élan qilghan.
Obzorida körsitilishiche, rik sikot xelq'ara olimpik komitétining re'isi tomas baxqa ötken yili öktebirde xet yazghan iken. U xétide xitay kompartiyesining xelq'araliq zhurnalistlarni tutqun qilish arqiliq pikir erkinlikni boghqanliqi, 1 milyondin artuq Uyghur we bashqa türkiy milletlerni lagér we türmilerge tashlighanliqi qatarliq kishilik hoquq depsendichiliklirini otturigha qoyghan. Tomas bax uning xétige jawab bérip, xelq'ara olimpik komitétining choqum "Bitereplik" ni saqlaydighanliqi heqqide ipade bildürgen.
Rik sikot xelq'ara olimpik komitétining eyni waqitta jenubi afriqa hökümitining siyasitige qarshi pozitsiyesini ipadiliginige oxshash, 2022-yildiki olimpik tenheriket musabiqisini béyjingda ötküzüsh qararidin waz kéchish arqiliq özining xitay hökümitining kishilik hoquq depsendichilikige qarshi meydanini ipadileshke chaqirghan.
9-Séntebir küni xelq'ara olimpik komitétining ijra'iye diréktori kirsitofi dubi dunya Uyghur qurultiyining 2022-yilliq olimpik tenheriket musabiqisini xitayda ötküzüsh qararini emeldin qaldurushni telep qilip yazghan xétige jawab qayturghan.
Jawab xette kirsitofi dubi xelq'ara olimpik komitétining qimmet qarishini tekitlesh bilen bir waqitta yene "Xelq'ara olimpik komitétining musteqil döletlerning siyasitige arilishish we yaki özgertish iqtidari yoq," dep yazghan.
Amérika kéngesh palata ezasi rik skot 11-séntebir "Washin'gton pochtisi" gézitide élan qilghan obzorida buningdin 56 yil ilgiri xelq'ara olimpik komitétining jenubiy afriqa hökümitining irqiy ayrimichiliq tüzümige qarshi turup, ularning 1964-yildiki tokyo olimpik tenheriket musabiqisige qatnishishini chekligenlikini eskertken idi.
Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, mundaq dédi: "Xelq'ara olimpik komitéti özlirining biterep organ ikenlikini, bashqa döletlerning siyasitige arilishalmaydighanliqini yéziptu. Ular xitay terep bilen sözleshkende xitayning kishilik hoquqqa hörmet qilishqa maqul bolghanliqini bildürüptu. Lékin bu biz kütken jawab emes, bu bir söz oyuni, xalas."
Obzorda yene xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikining künséri ighirlishiwatqanliqi tekitlen'gen. Xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping xongkongning aptonomiyisini emeldin qaldurghanliqi, 7 milyondin artuq puqraning söz erkinlikidin ibaret négizlik hoquqini tartiwalghanliqi, Uyghur ayallirigha qaratmiliq halda élip barghan mejburiy bala chüshürüsh we mejburiy tughmas qilishqa da'ir ispatlarni otturigha qoyghan.
Xelq'ara olimpik komitétining nizamnamiside mundaq mezmunlar yer alghan: "Olimpikning meqsiti tenterbiyeni insaniyetning tereqqiyatigha mulazimet qildurush, insanlarning izzet-hörmitini qoghdashqa köngül bölidighan tinch jem'iyetni rawajlandurushtur." xelq'ara olimpik komitéti 2017-yili maqullighan "Sahibxana sheher toxtami" da sahibxana döletning "Kishilik hoquqni qoghdash we uninggha hörmet qilishi kérekliki" tekitlen'gen iken.
Rik sikot obzorida mundaq deydu: "Epsuslinarliqi shuki, bu toxtam 2022-yili béyjingda olimpik tenheriket musabiqisi ötküzülse, öz küchini yoqitidu."
Amérikadiki tonulghan xitay ishliri mutexessisi gordon chang radiyomizning bu heqte sorighan so'aligha élxet arqiliq jawab bérip, mundaq dédi: "Xelq'ara olimpik komitéti olimpik tenheriket musabiqisining 1936-yili bérlinda ötküzülüshige ruxset bergen. 2022-Yilidiki qishliq olimpk musabiqisining béyjingda ötküzülüsh éhtimalliqi yuqiri. Chünki bélginimizdek, bundaq ish tarixta bir qétim yüz bergen."
Gordon chang yene mundaq dédi: "Biz hemmimiz irqiy qirghinchiliq, keng kölemlik qulluq tüzüm we basqunchiliq qatarliq éghir jinayetler xelq'ara olimpik komitétining 2022-yildiki tenheriket musabiqisini béyjingda ötküzüshtin waz kéchishige yéterlik dep oylaymiz. Emma epsuslinarliqi xelq'ara olimpik komitéti xitayning insaniyetke qarshi jinayetlirini qobul qilghandek turidu."
Rik sikot obzorining axirida mundaq dep yazidu: "Milyonlighan insanlar solan'ghan lagérlarni berpa qilghan we kishilik hoquqini éghir depsende qiliwatqan kommunist xitayning xelq'ara olimpik musabiqisini öz jinayetlirini aqlaydighan sehne qiliwélishini keskin ret qilishimiz kérek idi."
