Мутәхәссисләр: хитайниң тор һуҗумлири америкиниң һалқилиқ ул әслиһәлиригә бузғунчилиқ қилишни нишан қилиду

Хитай сақчилириниң интернет ишләткүчиләрниң кимликини тәкшүрүватқан көрүнүши. 2013-Йили 31-июл.

Америка һөкүмити 3-январ күни хитайниң “бейҗиң йоңшин җичең технологийә гуруһи һәссидарлиқ чәклик ширкити” ни җаза тизимликигә алғанлиқини җакарлиди. Уларниң қаришичә, мәзкур ширкәт “флакс тәйфиң” дегән нам билән билинидиған хитай хаккерлар гурупписиниң арқисидики күч болуп, бу гуруппа хитай һөкүмити үчүн ишләйдикән.

Америка ташқи ишлар министирлиқи бу һәқтики баянатида, “бейҗиң йоңшин җичең технологийә гуруһи һәссидарлиқ чәклик ширкити хитай дөләт хәвпсизлик министирлиқиға қарашлиқ болған зор көләмлик бир һөддигәрлик ширкити. Бу ширкәтниң хаккерлири бейҗиңниң көрсәтмиси бойичә һәрикәт қилип, америка вә башқа әлләрниң һалқилиқ ул әслиһәлирини һуҗум нишани қилип кәлди” дегән.

Техника вә җуғрапийәви-сиясәт мәсилилири мутәхәссиси вә тәтқиқатчи җеффирий кәйн (Geoffrey Cain) ниң радийомизға билдүрүшичә, “йоңшин җичең техника гуруһи башқа нурғун хитай тор бихәтәрлик ширкәтлиригә охшашла хитай компартийәси үчүн хизмәт қилидиған болуп, у нурғунлиған америкалиқларниң учурлириниң оғрилинишида рол ойниған”.

У елхетидә мундақ дегән:

“хитай компартийәсиниң әң муһим истратегийәлириниң бири тор уруши арқилиқ америка вә униң иттипақдашлириниң дөләт бихәтәрлики вә демократийәсигә бузғунчилиқ қилиштин ибарәт. Бу ширкәт қоллишидики флакс тәйфиң намлиқ хаккерлиқ гуруһи дуняниң һәрқайси җайлиридики бигунаһ кишиләрниң шәхсий учурлириниң хитай компартийәсиниң қолиға өтүшигә сәвәб болған зор көләмлик һуҗумларниң кәйнидики гуруппа.”

Хитай тәрәп болса бу әйибләшләрни рәт қилған вә һәмдә американи хитайға боһтан чаплиди, дәп әйиблигән. Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси го җякун 6-январ күнидики мухбирларни күтүвелиш йиғинида бу һәқтики соалларға җаваб бәргәндә: “хитай һөкүмитиниң тор һуҗумлириға зәрбә бериватқанлиқини, бирақ вашингтонниң бу мәсилини хитайға төһмәт қилидиған пурсәткә айландуруватқанлиқини” илгири сүргән.

Мутәхәссисләрниң дейишичә, америка вә хитай икки тәрәп тор саһәсидики риқабәттә бихәтәрликкә капаләтлик қилиш һәққидә илгири келишим һасил қилған болсиму, бирақ бу келишимниң анчә пайдиси болмиған. Болупму, хитай һөкүмитигә қарашлиқ хаккерлиқ гуруппилириниң башқа әлләрниң ул әслиһә қурулушлириға нишан қилиши алаһидә диққәт қозғайдикән. Америкадики ранд тәтқиқат мәркизиниң хитай ишлири тәтқиқатчиси раймонд ко бу һәқтә мундақ дәйду:

“америка билән хитайниң тор бошлуқидики риқабәттә мәлум тәңпуңлуқни қолға кәлтүрүш үчүн түзгән келишимлири мәвҗут. Бирақ бу келишим сабиқ пирезидент обама һөкүмити мәзгилидә бир қәдәр ишқа яриған болсиму, узун давамлашмиди. Чүнки тор бошлуқида кимниң немә қиливатқанлиқини из қоғлап тәкшүрүш интайин қейин. Йәнә бирси, адәттә нурғун дөләтләр вә яки гуруппилар тор һуҗуми билән шуғуллиниду, бирақ уларниң көпи сода мәхпийәтлики вә яки санаәт мәхпийәтлики дегәнләрни оғрилашни мәқсәт қилиду. Әмма хитай шуғуллиниватқан тор һуҗумлириниң мутләқ көп қисми америка вә униң шериклириниң һалқилиқ ул әслиһәлирини нишан қилған. Бу охшимайду, шундақму? улар һалқилиқ ул әслиһәләрни америкаға зиян йәткүзидиған усулда нишан қиливатиду. Бу, һәрқандақ бир җиддий әһвалда американиң инкас қайтурушини кечиктүрүши вә яки паләч һалға чүшүрүп қоялиши мумкин.”

Дәрвәқә, ройтерс агентлиқиниң билдүрүшичә, өткән йили 9-айда елан қилинған бир доклатта америка, әнглийә, австралийә, канада вә йеңи зеландийәниң һөкүмәт әмәлдарлири “бейҗиң йоңшин җичең технологийә гуруһи” ниң йәр шари миқясидики 250 миңдин ошуқ әслиһәгә суқунуп киргәнликини билдүргән, америка федератсийә тәкшүрүш идарисиниң башлиқи кристофер рей болса өткән йили 9-айда, бу ширкәтни “хитайниң һөкүмәт хәвпсизлик органлири үчүн истихбарат топлап, разведка паалийәтлири билән шуғуллиниватиду” дәп әйиблигән икән.

“бейҗиң йоңшин җичең технологийә гуруһи” бу әйибләшләрни рәт қилған болуп, у америка малийә министирлиқи тәрипидин берилгән җазаға қарши туридиғанлиқини билдүргән. Бирләшмә агентлиқиниң хәвәр қилишичә, американиң қараридин кейинла “хитай дөләтлик тор бихәтәрлик учур мәркизи” бир парчә доклат елан қилип, тор адреси американиң калифорнийә вә филорида қатарлиқ иштатлирини көрситидиған яман ғәрәзлик тор һуҗумлирини байқиғанлиқини билдүргән. Улар йәнә бундақ тор һуҗумлириниң голландийә, сингапор, мексика, түркийә вә вийетнам қатарлиқ дөләтләрдинму келиватқанлиқини илгири сүрүп “улар хитайниң дөләт ичи тор системиси вә тор абонтлириға зор тәһдит елип кәлди” дегән.

Бирақ, тәтқиқатчи җеффирий кәйн ниң қаришичә, америка билән хитайниң тор мудапиә истратегийәси оттурисида һәл қилғуч пәрқ бар икән. У елхетидә мундақ дегән:

“икки тәрәпниң тордики һәрикәтлиридә һәл қилғуч пәрқ бар. Хитай болса хусусий ширкәтләрниң билим мүлүк һоқуқини оғрилаш вә америкада яшаватқан уйғурлар вә башқа өктичиләрни назарәт қилиштәк мәқсәтләр билән америка системисиға һуҗум қилмақта. Техника җәһәттин америкадин ешип кетиш вә дуняниң һәрқайси җайлиридики демократик қурулушларға бузғунчилиқ қилиш хитай һөкүмитиниң әң улуғвар истратегийәсиниң бир қисми. Бирақ, америка һөкүмити болса хитайниң билим мүлүк һоқуқини оғрилашни вә уни өзиниң шәхсий ширкәтлиригә тапшуруп беришни көзлимәйду. Американиң тор һәрикәтлири хитай рәһбәрлири вә һәрбийлири һәққидә ахбарат топлашни вә өзиниң дөләт мудапиәсини хитай компартийәсиниң тәһдитидин қоғдашни мәқсәт қилиду. Мәнчә бу нормал әһвал.”

Мәлум болушичә, америка малийә министирлиқи “бейҗиң йоңшин җичең технологийә гуруһи” ни җаза тизимликигә елиш арқилиқ бу ширкәтниң америкадики барлиқ мал-мүлкини тоңлатқан вә америка ширкәтлириниң бу ширкәт билән һәрқандақ тиҗарәт паалийити билән шуғуллинишини чәклигән вә шуғулланғанларниң җазаға тартилиши мумкинликини агаһландурған. Доктор раймонд кониң қаришичә, америкиниң бу җазаси хитай һөкүмити вә униң муәссәсәлиригә берилгән агаһландуруш характерлик җаза болуп, у һәм явропа иттипақи вә японийә қатарлиқ дөләтләрниму бу һәрикәткә қошулушқа чақиришни мәқсәт қилидикән. У бу һәқтә мундақ дәйду:

“мениңчә тор бихәтәрликигә мунасивәтлик һәрикәтләр бундин кейин көпийип маңиду. Чүнки биз тор саһәсидики һәрикәтләрниң илгирики тор җасуслуқи дәриҗисидин һалқип тор системисини қалаймиқанлаштуруш вә бузғунчилиқ пәйда қилиш мәшғулатиға тәйярлиқ қилиш дәриҗисигә бурулуватқанлиқини көрүватимиз. Шуңа хәлқаралиқ хәвпсизлик нуқтиинәзиридин туруп қариғанда американиң бәргән җазаси бир агаһландуруш сигналидин ибарәт.”