Xitayning ukra'ina urushini hel qilish üchün otturigha qoyghan mesxirilik pilanliri

Xitay 12 türlük “Xitayche eqil-paraset” ni ukra'ina urushini axirlashturushning pilani süpitide otturigha qoyghan.

Bügün 24-féwral rusiyening ukra'inagha tajawuz qilip kirgenlikining del 1 yilliq xatire küni. Bu munasiwet bilen xelq'ara axbarat wastilirini rusiye-ukra'ina urushigha béghishlan'ghan témilar qaplidi.

Xewerlerg qarighanda, 23-féwral yene b d t ning nyu-yorktiki merkizide urushqa qarshi awaz bérish yighini ötküzülgen. Awaz bérish yighinigha b d t gha resmiy eza bolghan 193 dölet qatnashqan bolup, 141 dölet rusiyege qarshi awaz bergen. Rusiye, bilarusiye, shimaliy koriye, süriye, mali we értiriye qatarliq 7 dölet rusiyeni qollap awaz bergen. Xitay we hindistanni öz ichige alghan 32 dölet awaz bérishtin waz kechken. Awaz bérishtin waz kechken döletlerning köpinchisi asiya we afriqa döletliri bolghan. Rusiye bu awaz bérishte mesxirilik bir halgha chüshüp qalghan.

Mezkur awaz bérish yighini üchün gérmaniye tereptin hazirlan'ghan qarar höjjitide “Ukra'inaning xelq'arada étirap qilin'ghan igilik hoquqi, musteqilliqi, birliki we déngizgha qeder tutashqan zémin pütünlikige kapaletlik qilish, rusiye fédiratsiyesi derhal, pütünley hem shertsiz halda xelq'ara étirap qilghan ukra'ina chégrasidin barliq eskerlirini chékindürüp chiqish, düshmenlik qilmishlirini toxtitish, urush jinayetchilirining mes'uliyini xelq'ara sotqa tartish” dégendek mezmunlar otturigha qoyulghan.

Külkilik bolghini, xitay wekilliri bu yighinda rusiye-ukra'ina urushini toxtitishning 12 türlük “Tinchliq pilani” ni otturigha qoyghan. Xitayning tashqiy ishlargha mes'ul dölet ishliri komissari wang yi 59-nöwetlik “Myunxén xewipsizlik kéngishi” de özlirining bu urushni toxtitidighan bir pilani barliqini tilgha élip hemmini heyran qaldurghan bolsimu, emma u chaghda uning mezmunini ashkarilimighan idi.

Gérmaniye taratqulirining xewerlirige asalan'ghanda, xitayning bu pilani mundaq 12 türlük mezmunni öz ichige alghan: “1. Barliq döletlerning igilik hoquqigha hörmet qilish؛ 2. Soghuq munasiwetler urushi idiyesidin waz kéchish؛ 3. Düshmenlishishni toxtitish؛ 4. Tinchliq söhbitini eslige keltürüsh؛ 5. Insanperwerlik kirizisini hel qilish؛ 6. Puqralarni we urush esirlirini qoghdash؛ 7. Yadro éléktir istansilirining bixeterlikige kapaletlik qilish؛ 8. Istratégiyelik xewiplerni azaytish؛ 9. Ashliq ékisportigha qolayliq yaritish؛ 10. Birtereplime jazalashqa xatime bérish؛ 11. Ishlepchiqirish we teminlesh zenjirining muqimliqigha kapaletlik qilish؛ 12. Urushtin kéyinki qayta qurushni ilgiri sürüsh.”

Gérmaniyening döletlik radi'o-téléwiziye qanili bolghan ARD 24-féwral bu heqte élan qilghan “Xitay urush toxtitishni we tinchliqni telep qildi” namliq xewiride bu 12 türlük pilanni “Xitayche eqil-paraset” dep mesxire qilghan. Xewerde tilgha élishiche, ukra'ina prézidénti zéliniskiymu “Xitay, ukra'inaning tinchliqi toghruluq sözleshke bashlighan bolsa, yaman emes” dep qoyghan. “Mérkur” gézitining 24-féwraldiki xewiride bayan qilishiche, amérikaliq dangliq xitay ishliri mutexessisi sikot kénnédy bu pilanni “Ölük tughulma” dep atighan. Xitayning özini tinchliqperwer körsitishke urunup otturigha qoyghan bu “Xitayche eqil-paraset” liri uninggha sherep ata qilalmighan.

Türkiyediki istratégiye mutexessisi doktur erkin ekremning bildürishiche, xitay bu pilanida rusiyening urushini eyibleydighan héchqandaq ibare qollanmighan. Uning qarishiche, xitay bu pilani arqiliq özining kélichek menpe'etining ghémige chüshüp qalghanliqini ispatlap qoyghan. U sözining axirida, xitayning bu pilanida mesilini hel qilish üchün qollinidighan héchqandaq emeliy heriketning orun almighanliqini eskertti. Norwégiyediki weziyet analizchichi bextiyar ömer ependi bolsa, xitayning pilani we ukra'ina urushining Uyghurlar mesilisige körsitighan tesiri heqqide qarashlirini ipade qilip ötti.