Хитайда қайта ямриған нәпәс йоллири вә өпкә яллуғи юқуми әндишә қозғиди

Хитай анилар йеңи тарқалған кесәлликкә гириптар болған балилирини дохтурханидин елип чиқип кетиватқан көрүнүш. 2023-Йили 24-ноябир, бейҗиң.

2023-Йил 11-ай кириши билән хитайдики балилар вә яшанғанлар арисида тарқалған юқумлуқ өпкә яллуғиниң хитайниң көплигән өлкилиридә шиддәт билән тарқилиши хитай вә хәлқарада йәнә бир қетимлиқ юқум тәһдити пәйда қилғанлиқи нөвәттә таратқуларда муһим тема болмақта.

Хәвәрләрдин мәлум болушичә, дуня сәһийә тәшкилатиниң җиддий тәлипи билән хитай сәһийә тәшкилати 23-, 24-ноябир күнлири баянат берип, нөвәттә тарқиливатқан өпкә яллуғи вә нәпәс йоллири юқуминиң ковид юқуми ямриған чағдикидәк шиддәтлик әмәсликини билдүргән. Әмма юқумниң мәнбәси вә характери һәққидә һазирға қәдәр ениқ мәлумат бәрмигән.

11-Айниң 24-күни дуня сәһийә тәшкилати, хитай сәһийә министирлиқиниң доклатиға асасән баянат берип, бу қетим хитайда тарқалған нәпәс йоллири юқуминиң, 2023-йили 10-айдин буян хитайниң шималидики бейҗиң, лявниң қатарлиқ җайлардики балилар вә яшанғанлар арисида тарқалғандин кейин, тезликтә ямриғанлиқини билдүргән. Баянатта йәнә бу қетимқи юқумниң, бурун, гал, өпкә қатарлиқ әзаларниң еғир дәриҗидә яллуғлинишини кәлтүридиғанлиқи билдүрүлгән.

Америкидики коломбийә университетиниң теббий пәнләр тәтқиқатчиси доктор мәмәт имин әпәндиниң билдүрүшичә, хитай һөкүмити бу қетимқи юқумниң мәнбәси вә характери һәққидә ениқ мәлумат бәрмигәнлики үчүн, һазирчә бу қетимқи юқум һәққидә ениқ һөкүм чиқириш қийин икән. Әмма теббий мутәхәссисләр юқумниң қайта ямраш сәвәбини алдинқи 3 йиллиқ юқум мәзгилидә, хитайда йолға қоюлған қаттиқ қамал тәдбири бошитилғандин кейин, иммунитет күчи аҗиз кишиләр арисида юқумниң әвҗ алғанлиқини илгири сүрмәктә икән.

Хитайниң сәһийә министирлиқиға охшаш һөкүмәт органлири юқумниң мәнбәси вә характери һәққидә ениқ мәлумат беришни кечиктүрүватқан болсиму, әмма хитай таратқулирида юқум вирусиниң америкидин тарқалғанлиқини има қилидиған хәвәрләр оттуриға чиққан.

30-Ноябир күни, кишилик һоқуқ паалийәтчиси җенивир зең тәрипидин X кә йәни тивиттерға йолланған бир учурда, хитайдики мәнбәси ениқ болмиған синлиқ таратқуларда кесәл вирусиниң америкидин әвәтилгән тез йолланма арқилиқ кәлгән болуши мумкинлики һәққидики хәвәрләрниң тарқилип йүргәнлики тилға елинған. Синлиқ хәвәрдә америкини әйиблигән әр диктор “америка бизгә йәнә бир қетим вирус йоллиди” дегәндәк һуҗум характерлик сөзләрни ишләткән.

Теббий пәнләр доктори мәмәт имин әпәндиниң қаришичә, хитай һөкүмити, 2019-йил ахири башланған үч йиллиқ ковид вабаси мәзгилидиму, юқумни америкидин кәлди дегәндәк ялған учурларни көпләп тарқатқан болуп, бу хитай һөкүмитиниң юқум сәвәбидин, дөләт ичидә йүз бериватқан наразилиқ кәйпиятиниң нишанини бураш вә хәлқараниң әйиблишидин қутулуш үчүн қиливатқан, қилчиму илмий асаси болмиған сиясий мәқсәттики тәшвиқат тактикиси икән.

Мәлум болушичә тәйвән һөкүмити хитайда йеңидин тарқиливатқан нәпәс йоллири вә өпкә яллуғи юқумиға қарши, әң дәсләп тәдбир елишни йолға қойған район икән. “тәйбей агентлиқи” ниң 27-ноябир хәвәр қилишичә, тәйвән сәһийә министирлиқи 27-ноябир баянат берип, хитайда нөвәттә тарқиливатқан нәпәс йоллири юқуминиң, иммунитет күчи төвән болған балилар вә яшанғанлар арисида охшимиған йәттә хил кесәллик аламәтлири пәйда қилғанлиқини билдүрүп, хитайниң чаған мәзгилидә юқумниң әвҗигә чиқиш хәвпи болғанлиқи үчүн, тәйвән һөкүмитиниң җиддий тәдбир елишини тәкитләп, хитай қуруқлуқи билән болған һава қатнаш алақисини җиддий тохтитиш керәкликини билдүргән.

Хәвәрләрдин мәлум болушичә, бу қетимлиқ юқум, хитайда 2020-йилдин башлап давам қилған “ковид юқумини нөлгә чүшүрүш” қамали бу йил 1-айда бикар қилинғандин кейин, йүз бәргән йәнә бир қетимлиқ зор көләмлик юқумлиниш һадисиси икән. Нөвәттә бу қетим хитайда тарқалған юқумниң дуняви характерлик юқумға айлиниш еһтималлиқи хәлқаралиқ әндишини күчәйтмәктикән.

Үч йил илгири хитайдин тарқилип пүтүн дуняға ямриған ковид юқуми вабасида, дуня бойичә 25 милйонға йеқин инсанниң өлгәнлики таратқуларда хәвәр қилинғаниди.

Бәзи хәвәрләрдин мәлум болушичә, нөвәттә хитайда тарқиливатқан нәпәс йоллири вә өпкә яллуғи юқуми башқа дөләтләрдиму көрүлмәктикән. Америкидиму бу йил қиш пәсли кириши билән ковид юқуминиң охшимиған түрлиридә юқумланғучилар көпәйгән болуп, бу һәқтики хәвәрләрдә бәзи юқумдарларниң әһвали хитайда тарқалған нәпәс йоллири вә өпкә яллуғи юқумиға охшайдиғанлиқи тилға елинған.

Америкииң бостун шәһиридики масачустет технологийә университетиниң тәтқиқатчиси доктор майсәм мутәллип ханим, илгирики ковид вабасиға қарши ваксина тәтқиқатида болған уйғур алимлириниң бири. Майсәм ханимниң қаришичә, нөвәттә хитайда тарқиливатқан нәпәс йоллири вә өпкә яллуғи юқуми һәққидә хитай һөкүмити ениқ мәлумат бәрмигән болсиму, әмма теббий мутәхәссисләр бу қетимқи юқумниң йәр шари характерлик килимат өзгириши вә һава булғинишиғиму мунасивәтлик икәнликини илгири сүрмәктикән. Майсәм ханимниң билдүрүшичә, әгәр теббий алимлар бу қетимқи юқум бимарлириниң өрникигә еришсә, юқумниң келиш мәнбәсини вә характерини тезликтә бекитип чиқалайдикән.

Майсәм ханим йәнә нөвәттики әһвалда хитай һөкүмити чоқум юқумниң мәнбәси вә характери һәққидә ениқ мәлумат бериши керәкликини тәкитлиди. Униң билдүрүшичә, әгәр бу қетимқи юқум илгири тарқалған ковид юқуминиң өзгәргән шәкли болса, уни давалаштики үнүмлүк дора вә ваксиниларни ишләпчиқириш тамамән мумкин икән. Әмма бу юқумни техи байқалмиған йеңи бир вирус кәлтүрүп чиқарған вә йәр шари характерлик юқум апитигә айланса, у һалда униңға қарши ваксина ишләш үчүн йәнә бир йилға қәдәр вақит кетидикән.

Юқиридики аваз улинишидин тәпсилатини аңлайсиләр.