Америка хитайниң ядро қорал санини күнсери көпәйтиватқанлиқидин әндишиләнгәнликини билдүргән

6-Авғуст, американиң ташқи ишлар министири антоний блинкен шәрқий җәнубий асия әллири дипломатлири учришишида хитайниң ядро қорал санини күнсери көпәйтиватқанлиқидин әндишилинидиғанлиқини билдүргән вә хитайниң бир нәччә түрлүк иғвагәрчилик қилмишини санап өткән.

“с н б с” хәвәрләр торида көрситишичә, америка алимлар бирләшмисиниң йеқинқи доклатида бейҗиңниң уйғур районида 100 дин артуқ башқурулидиған бомба йәр асти амбири ясаватқанлиқи йәкүнләнгән.

Униңдин башқа өткән һәптә NPR радийоси хитайниң уйғур райониға җалашқан лопнур ядро қораллирини синақ қилиш мәркизини кеңәйтиватқанлиқи мәлум икәнликини хәвәр қилған. Хәвәрдә хитай мәзкур ядро қораллирини синақ қилиш мәркизигә йеңи тонел қезишқа вә йеңи йоллар ясашқа башлиған болуши мумкинлики көрситилгән.

Америка ташқи ишлар министирлиқи баянатчиси нәд прайс җүмә күни “шәрқий җәнубий асия әллири иттипақи” ниң ташқи ишлар министирлири тор арқилиқ қатнашқан мәзкур йиғин һәққидә тохтилип, антоний блинкенниң йәнә хитайниң ядро қорал амбириниң тез сүрәттә ешишидин чоңқур әндишиләнгәнликини тилға алғанлиқини, буниң бейҗиңниң нәччә он йиллиқ ядро қораллири санини әң төвән чәктә сақлаш истратегийәсидин кәскин чәтнәп кәткәнликини гәвдиләндүридиғанлиқини ейтқанлиқини билдүрди.

Униң ейтишичә, блинкен йәнә бирмадики зораван һәрбий һакимийәт, тибәт, хоңкоң вә уйғур елидики кишилик һоқуқ дәпсәндичилики һәққидә тохталған.

“ситокһолм хәлқара тинчлиқ тәтқиқат орни” ниң мөлчәрлишичә, хитай һазир тәхминән 350 ядро қоралиға игә икән.

Хитай 1997-йилидин башлап дунядики башқа асаслиқ ядро күчлиригә әгишип ядро синиқини вақтинчә тохтатқанлиқини елан қилған. У шундин кейин кәң көләмлик ядро синиқи елип бармиған болсиму, ядро қораллириниң ядросиз запчаслирини синақ қилишни давамлаштурған.
Мәлуматқа асасланғанда, хитай һәрбий даирилири 1964-йилдин 1997-йилғичә лопнурда 47 қетим атом синиқи елип барған. Бу синақ җәрянида тарим вадиси әтрапидики уйғурлар атом радиятсийәсиниң тәсиригә учрап өлүп кәткән яки һәр хил ғәйрий кесәлләргә гириптар болған.
Илгирики хәвәрләрдә хитайниң өткән йили баһарда уйғур районида мәхпий һалда ядро синиқи елип барған болуши мумкинлики илгири сүрүлгән иди.